I. Ra đời trong đấu tranh cách mạng, trưởng thành cùng sự phát triển của lực lượng vũ trang nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng

II. Bối cảnh mới, quyết sách chiến lược, kết quả bước đầu và những vấn đề đặt ra trong tổ chức, xây dựng cơ quan quân sự địa phương “tinh, gọn, mạnh”

III. Giải pháp đẩy mạnh xây dựng cơ quan quân sự địa phương “tinh, gọn, mạnh” ngang tầm nhiệm vụ trong thời kỳ mới

Từ kết quả bước đầu và những vấn đề đặt ra, để tiếp tục đẩy mạnh xây dựng cơ quan quân sự địa phương “tinh, gọn, mạnh”, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, thông suốt, hoàn thành tốt chức năng tham mưu, chỉ đạo và tổ chức thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng địa phương đáp ứng yêu cầu tăng cường quốc phòng, bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong tình hình mới, cần tiếp tục quán triệt, triển khai đồng bộ, quyết liệt các giải pháp, trong đó tâp trung vào các giải pháp trọng tâm sau.

Đại tướng Nguyễn Tân Cương kiểm tra, nắm tình hình kết quả thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng và sắp xếp lại cơ quan quân sự địa phương khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp tại Quân khu 3. Nguồn: quankhu3.vn

Một là, bám sát sự lãnh đạo của Đảng, thống nhất tư tưởng - nền tảng xây dựng cơ quan quân sự địa phương “tinh, gọn, mạnh”.

Đây là giải pháp quan trọng hàng đầu, có ý nghĩa quyết định, bảo đảm việc tổ chức, xây dựng cơ quan quân sự địa phương đúng lộ trình, kế hoạch, đạt hiệu quả cao. Trước hết, đảng ủy quân sự, cấp ủy, người chỉ huy các cơ quan, đơn vị, địa phương cần tiếp tục quán triệt sâu sắc các nghị quyết, chỉ thị, kế hoạch, hướng dẫn của cấp trên về sắp xếp tổ chức cơ quan quân sự địa phương, trọng tâm là: Nghị quyết số 866-NQ/QUTW, ngày 14/6/2025 của Quân ủy Trung ương và Kế hoạch số 3433/KH-BQP, ngày 14/6/2025 của Bộ Quốc phòng về thực hiện sắp xếp tổ chức quân sự địa phương “tinh, gọn, mạnh” đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Trên cơ sở đó, cụ thể hóa mục tiêu, yêu cầu, chỉ tiêu trong nghị quyết, chương trình, kế hoạch lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện của cơ quan, đơn vị, địa phương mình. Đồng thời, chủ động phối hợp với các ban, ngành chức năng tham mưu, đề xuất với tỉnh ủy (thành ủy) các chủ trương, giải pháp lãnh đạo, chỉ đạo củng cố, kiện toàn, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của các cấp ủy, chi bộ quân sự gắn với kiện toàn đội ngũ cán bộ phù hợp với thực hiện chính quyền địa phương hai cấp, điều chỉnh địa giới hành chính, sắp xếp tổ chức biên chế, sáp nhập cơ quan, đơn vị.

Cùng với đó, các cơ quan, đơn vị, địa phương tiếp tục tăng cường công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, làm cho cán bộ, nhân viên, chiến sĩ nhận thức ngày càng sâu sắc về tính tất yếu khách quan và ý nghĩa chiến lược của chủ trương sắp xếp tổ chức quân sự địa phương “tinh, gọn, mạnh”, từ đó xác định rõ trách nhiệm và quyết tâm thực hiện hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ. Quá trình tiến hành, cần kết hợp giữa công tác tư tưởng, công tác cán bộ và chính sách; trong đó, cần chủ động nắm, quản lý chặt chẽ tình hình tư tưởng, tâm tư, nguyện vọng, hoàn cảnh của cán bộ, nhân viên, chiến sĩ, nhất là đối với các bộ phận sáp nhập, giải thể, thành lập mới; đồng thời, tiếp tục thực hiện tốt công tác chính sách đối với các đối tượng thuộc diện dôi dư, bảo đảm chặt chẽ, công khai, dân chủ, thống nhất, đúng quy định. Kịp thời phát hiện, giải quyết những vấn đề tư tưởng nảy sinh, ngại khó, ngại khổ; kiên quyết đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch lợi dụng việc điều chỉnh tổ chức, biên chế để xuyên tạc, chống phá. Qua đó, tăng cường đoàn kết, thống nhất trong cơ quan, đơn vị, địa phương; phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và các lực lượng, quyết tâm thực hiện thắng lợi việc xây dựng cơ quan quân sự địa phương “tinh, gọn, mạnh”, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.

Hội nghị ký kết Quy chế phối hợp trong trao đổi, hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng giữa Đảng ủy Ban Chỉ huy Phòng thủ khu vực 3 - Phú Lộc và Đảng ủy xã, phường. Nguồn: bchqsthuathienhue.com.vn

Hai là, tiếp tục kiện toàn, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của cơ quan quân sự địa phương.

Thực tiễn cho thấy, cùng với tổ chức chính quyền địa phương hai cấp đi vào hoạt động từ 01/7/2025, cơ quan quân sự các cấp đã được sắp xếp, tổ chức lại theo mô hình mới và bước đầu hoạt động ổn định. Tuy nhiên, do tổ chức, biên chế và cơ chế hoạt động của các ban, ngành, đoàn thể địa phương có nhiều thay đổi, đã nảy sinh không ít vấn đề mới, chưa có tiền lệ, tác động trực tiếp đến chất lượng và hiệu quả thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, quân sự. Vấn đề này đòi hỏi các cơ quan, đơn vị, địa phương cần tiếp tục đẩy mạnh củng cố, kiện toàn tổ chức, biên chế; xây dựng, hoàn thiện hệ thống quy chế, quy định, hướng dẫn,… bảo đảm cơ quan quân sự địa phương hoạt động thông suốt, ổn định, hiệu quả. Trước mắt, cần tập trung nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của các cấp ủy, tổ chức đảng, gắn với việc kiện toàn tổ chức chỉ huy, tổ chức quần chúng với củng cố đội ngũ cán bộ, nhất là đội ngũ chính ủy, chính trị viên và người chỉ huy. Trong quá trình điều chỉnh tổ chức, cần ưu tiên quân số cho các đơn vị sẵn sàng chiến đấu, các ban chỉ huy phòng thủ khu vực; tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương lựa chọn, sử dụng, phát huy những cán bộ đã qua đào tạo cơ bản, có kinh nghiệm thực tiễn để tiếp tục kiện toàn ban chỉ huy quân sự cấp xã, bảo đảm đủ về số lượng, nâng cao chất lượng, nhất là các xã trọng điểm, biên giới, đặc khu, vùng sâu, vùng xa. Tiếp tục điều chỉnh chỉ tiêu, cơ cấu lực lượng dân quân tự vệ phù hợp với điều kiện mới; tiến hành rà soát tổng thể, quản lý chặt chẽ nguồn dự bị động viên, sắp xếp các đầu mối đơn vị hợp lý, phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ. Tiếp tục nghiên cứu, điều chỉnh quy hoạch thế bố trí lực lượng vũ trang địa phương, hệ thống đồn biên phòng, chốt phòng thủ sát với đặc điểm địa giới hành chính mới.

Việc xây dựng cơ quan quân sự địa phương “tinh, gọn, mạnh” không diễn ra một cách độc lập mà phải thích ứng, đồng bộ, thống nhất với chủ trương của Đảng và Nhà nước về việc chuyển đổi mô hình chính quyền địa phương hai cấp (cấp tỉnh và cấp xã); đồng thời, bảo đảm cơ chế hoạt động “Đảng lãnh đạo, chính quyền điều hành, cơ quan quân sự tham mưu”. Vì vậy, các cấp cần tiến hành rà soát toàn diện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến lĩnh vực quốc phòng, quân sự; kịp thời cập nhật, bổ sung những nội dung mới, bãi bỏ các quy định không còn phù hợp. Trọng tâm là điều chỉnh, bổ sung quy chế lãnh đạo các mặt công tác trọng yếu, quy chế làm việc, quy chế phối hợp giữa các lực lượng trong thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, quân sự, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ và hiệu quả. Trong đó, cần đẩy nhanh việc bổ sung hoàn thiện quy chế phối hợp công tác giữa ban chỉ huy phòng thủ khu vực, ban chỉ huy bộ đội biên phòng với cấp ủy, chính quyền, ban, ngành, đoàn thể địa phương và lực lượng công an các cấp; quy định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của ban chỉ huy phòng thủ khu vực, ban chỉ huy bộ đội biên phòng, các đồn biên phòng và ban chỉ huy quân sự cấp xã,… tạo hành lang pháp lý vững chắc để các lực lượng phối hợp triển khai nhiệm vụ bảo đảm chặt chẽ, nhịp nhàng, hiệu quả, khắc phục tình trạng chồng chéo, bỏ sót nhiệm vụ trong thực hiện công tác quốc phòng, quân sự ở địa phương.

Trao quyết định bổ nhiệm Chính trị viên ban chỉ huy quân sự cấp xã thuộc Ban Chỉ huy Phòng thủ khu vực 2 tỉnh Lâm Đồng. Nguồn: baolamdong.vn

Ba là, tăng cường bồi dưỡng, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ cơ quan quân sự địa phương đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.

“Muôn việc thành công hoặc thất bại, đều do cán bộ tốt hoặc kém”¹ - Thấu triệt lời Bác Hồ dạy, trong bối cảnh mới, cùng với kiện toàn tổ chức lực lượng, các cơ quan, đơn vị, địa phương cần đặc biệt coi trọng bồi dưỡng, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ cơ quan quân sự địa phương, nhất là cán bộ ban chỉ huy khu vực phòng thủ, ban chỉ huy quân sự cấp xã, đảm bảo đội ngũ này có trình độ, năng lực chuyên môn giỏi, phương pháp, tác phong công tác khoa học, bản lĩnh chính trị vững vàng và khả năng xử lý linh hoạt, hiệu quả những vấn đề phức tạp nảy sinh ở cơ sở. Để đạt được điều đó, cần kết hợp chặt chẽ giữa đào tạo cơ bản với bồi dưỡng, tập huấn tại chỗ thông qua thực tiễn thực hiện nhiệm vụ. Với đội ngũ cán bộ thuộc cơ quan quân sự cấp tỉnh quản lý, cần đẩy mạnh rà soát, đánh giá, tạo nguồn, bố trí phù hợp với năng lực, sở trường; thực hiện điều động, luân chuyển cán bộ từ các đơn vị sẵn sàng chiến đấu về cơ sở, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo và ngược lại. Đồng thời, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trên lĩnh vực quốc phòng, quân sự để nâng cao hiệu quả công tác. Với các tỉnh có biên giới, cần đẩy mạnh tập huấn nâng cao trình độ cho đội ngũ cán bộ các cấp những kiến thức cơ bản về biên phòng và công tác biên phòng.

Đối với đội ngũ cán bộ quân sự cấp xã - khâu then chốt ở cơ sở, hiện nay, khối lượng công việc và phạm vi quản lý tăng lên đáng kể khi không tổ chức ban chỉ huy quân sự cấp huyện. Trong khi đó, chất lượng đội ngũ cán bộ ở địa phương hiện nay chưa đồng đều; số cán bộ chỉ huy trưởng và chỉ huy phó quân sự được đào tạo cơ bản trình độ đại học ngành quân sự cơ sở chưa nhiều; năng lực chuyên môn chưa đồng đều giữa các địa bàn, vùng, miền, địa phương. Do vậy, để đội ngũ này nhanh chóng đáp ứng được với yêu cầu nhiệm vụ, cần đẩy mạnh bồi dưỡng, tập huấn nâng cao trình độ chuyên môn, phương pháp, tác phong công tác và năng lực xử lý các vấn đề phức tạp nảy sinh ở cơ sở. Tăng cường cử đi đào tạo chuẩn hóa đạt trình độ đại học ngành quân sự cơ sở và lý luận chính trị theo quy định. Cùng với đó, các tỉnh cần tăng cường cán bộ ban chỉ huy phòng thủ khu vực trực tiếp xuống hướng dẫn, giúp đỡ nghiệp vụ theo phương châm “yếu cái gì, bồi dưỡng cái đó” và “cầm tay chỉ việc”, nhất là những nhiệm vụ mới; đẩy mạnh tập huấn ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số vào nâng cao chất lượng thực hiện nhiệm vụ. Mặt khác, các học viện, nhà trường Quân đội cần đẩy nhanh nghiên cứu, điều chỉnh, xây dựng chương trình đào tạo phù hợp cho đối tượng cán bộ quân sự cấp xã theo mô hình mới.

Ban Chỉ huy Phòng thủ khu vực 2 - Thống Nhất (Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Phú Thọ) tổ chức tập huấn công tác tuyển quân năm 2026. Nguồn: baophutho.vn

Bốn là, đẩy mạnh đổi mới, nâng cao chất lượng công tác huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu sát với yêu cầu nhiệm vụ.

Để nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu, phát huy tốt vai trò nòng cốt tổ chức thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, quân sự ở địa phương, các cơ quan, đơn vị, địa phương cần đẩy mạnh đổi mới nâng cao chất lượng huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu phù hợp với chức năng, nhiệm vụ mới. Trên cơ sở Nghị quyết số 1659 - NQ/QUTW, ngày 20/12/2022 của Quân ủy Trung ương về nâng cao chất lượng huấn luyện giai đoạn 2023 - 2030 và những năm tiếp theo, cơ quan chức năng các cấp cần tập trung nghiên cứu xây dựng khung chương trình riêng cho ban chỉ huy phòng thủ khu vực, ban chỉ huy quân sự cấp xã, dân quân tự vệ và dự bị động viên phù hợp với cơ cấu tổ chức mới. Tăng cường huấn luyện để bộ đội và dân quân tự vệ sử dụng thành thạo vũ khí, trang bị hiện có, đồng thời tiếp cận, làm chủ các loại vũ khí, khí tài mới, hiện đại. Tích cực tổ chức hội thi, hội thao, diễn tập các cấp, nhất là diễn tập phòng thủ khu vực, phòng thủ dân sự, tìm kiếm cứu nạn, v.v. Đặc biệt, từ kết quả, kinh nghiệm tổ chức diễn tập thực nghiệm các ban chỉ huy phòng thủ khu vực ở một số địa phương trên phạm vi cả nước theo chỉ đạo của Bộ Quốc phòng và công tác lãnh đạo, chỉ đạo, phối hợp hiệp đồng trong ứng phó thách thức an ninh phi truyền thống², thời gian tới, các quân khu, tỉnh, thành phố tiếp tục nghiên cứu, đề xuất bổ sung hoàn thiện quy chế lãnh đạo, chỉ huy, phối hợp hiệp đồng của các ban, ngành, đoàn thể ở địa phương, nâng cao khả năng phối hợp, hiệp đồng giữa các lực lượng: bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương, dân quân tự vệ,... trong điều kiện thực hiện chính quyền hai cấp và tổ chức hoạt động của cơ quan quân sự địa phương trong tình hình mới. Tập trung xây dựng, điều chỉnh, bổ sung hệ thống văn kiện tác chiến, kế hoạch phòng thủ dân sự; bảo đảm đầy đủ vật chất, vũ khí trang bị, công cụ hỗ trợ, lượng dự trữ hậu cần - kỹ thuật cho các phương án mới của từng cơ quan, đơn vị theo quy định. Tổ chức luyện tập thành thục, nâng cao trình độ chỉ huy, khả năng hiệp đồng, bảo đảm cho lực lượng vũ trang địa phương luôn giữ vững thế chủ động trong mọi tình huống.

Năm là, tập trung nguồn lực, bảo đảm cơ sở vật chất đáp ứng yêu cầu hoạt động của cơ quan quân sự địa phương thời kỳ mới.

Một trong những khó khăn lớn sau khi sắp xếp, tổ chức lại hệ thống cơ quan quân sự địa phương là vấn đề bảo đảm cơ sở vật chất, vũ khí trang bị và hậu cần, kỹ thuật,… phục vụ nhiệm vụ quốc phòng, quân sự ở địa phương, cơ sở. Thực tế cho thấy, ngay khi có quyết định thành lập, các đơn vị, địa phương đã huy động mọi nguồn lực để ưu tiên bảo đảm bước đầu cho các đơn vị mới. Tuy nhiên, so với yêu cầu thực tế đặt ra, hệ thống về thao trường, bãi tập, doanh trại, kho tàng, bến bãi phục vụ huấn luyện và sinh hoạt của một số đơn vị, nhất là đơn vị mới thành lập, chuyển ra vị trí đóng quân mới vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu thực tế đặt ra.  

Lãnh đạo Tổng cục Hậu cần - Kỹ thuật trao tặng xe máy cho đại diện các ban chỉ huy quân sự cấp xã thuộc tỉnh Đồng Nai. Nguồn: TTXVN

Khắc phục vấn đề này, cơ quan quân sự các cấp cần chủ động tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương tiếp tục huy động, khai thác mọi nguồn lực nhằm cải tạo, củng cố, sửa chữa, tận dụng tối đa cơ sở vật chất của các cơ quan quân sự cấp huyện đã giải thể để trang bị cho đơn vị mới. Trọng tâm là quy hoạch, điều chỉnh lại hệ thống thao trường, bãi tập phục vụ huấn luyện, diễn tập của ban chỉ huy phòng thủ khu vực và ban chỉ huy quân sự các xã, phường; đồng thời quản lý, sử dụng hiệu quả đất quốc phòng theo đúng quy định của pháp luật. Các địa phương cũng cần có giải pháp linh hoạt trong việc trưng dụng các trụ sở dôi dư sau sáp nhập, chuyển đổi công năng để làm trụ sở làm việc cho ban chỉ huy quân sự cấp xã; tiến hành rà soát tổng thể hiện trạng cơ sở vật chất để xây dựng kế hoạch, đề án đầu tư xây dựng trụ sở, kho tàng, doanh trại mới một cách đồng bộ, đúng quy định.

Để nâng cao năng lực thực hiện nhiệm vụ, các cơ quan, đơn vị, địa phương cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số và cải cách hành chính trong lĩnh vực quốc phòng, quân sự, nhất là đối với cơ quan quân sự cấp xã; chủ động tham mưu và bố trí nguồn lực để đảm bảo đủ hệ thống cơ sở hạ tầng, trang thiết bị (máy tính, thiết bị mạng, phần mềm chuyên dụng, hệ thống lưu trữ dữ liệu,...) phục vụ công tác lãnh đạo, chỉ huy, quản lý, điều hành, huấn luyện và sẵn sàng chiến đấu trong môi trường số, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho công tác tham mưu và phối hợp hiệp đồng. Cùng với đó, tiếp tục quán triệt và thực hiện nghiêm túc các văn bản, chỉ thị, hướng dẫn của trên về xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện “mẫu mực, tiêu biểu”; tập trung củng cố cảnh quan môi trường, bố trí biển bảng xây dựng chính quy theo đúng hướng dẫn của Bộ Tổng Tham mưu, nhất là ở ban chỉ huy quân sự cấp xã. Tăng cường công tác kiểm tra, hướng dẫn, kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, nhất là những vấn đề phát sinh trong quá trình vận hành mô hình mới, nhất là giai đoạn đầu, tạo sự ổn định về tổ chức, thống nhất về tư tưởng, giúp cán bộ, chiến sĩ hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ.

Tổ chức xây dựng cơ quan quân sự địa phương “tinh, gọn, mạnh” là chủ trương đúng đắn, nhiệm vụ chính trị vừa cấp bách, vừa cơ bản, lâu dài, có ý nghĩa chiến lược trong sự nghiệp củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc. Đây là quá trình điều chỉnh, hoàn thiện liên tục để thích ứng với sự thay đổi của tình hình. Thành công của chủ trương này có ý nghĩa quyết định trong việc củng cố thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân ngay từ cơ sở; tăng cường sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với lực lượng vũ trang; đồng thời, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về quốc phòng, phát huy sức mạnh tổng hợp của nền quốc phòng toàn dân.

Để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ quan trọng này, đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt, đồng bộ của cả hệ thống chính trị, trước hết là sự chủ động, sáng tạo của cấp ủy, chỉ huy cơ quan quân sự các cấp, quyết tâm vượt qua khó khăn, thách thức, xây dựng cơ quan quân sự địa phương “tinh, gọn, mạnh”, có sức chiến đấu cao, thực sự là lực lượng chính trị, lực lượng chiến đấu trung thành, tin cậy của cấp ủy, chính quyền và Nhân dân, sẵn sàng nhận và hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao, góp phần bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong mọi tình huống./.

QUANG HỢP - BÁ PHÚ - ĐỨC XIÊM - VĂN VƯỢNG
________________

1 - Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 5. Nxb CTQG, H. 2011, tr. 280.

2 - Phòng chống khắc phục hậu quả các cơn bão số 9,10, 11, 13,... năm 2025