Những thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đã, đang tác động toàn diện đến mọi mặt của đời sống xã hội, trong đó có lĩnh vực quốc phòng, an ninh. Do đó, đẩy mạnh phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số là khâu đột phá, mũi nhọn tiên phong, góp phần xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại; trong đó, thanh niên Quân đội là lực lượng có vai trò quan trọng, xung kích đi đầu.

Nhận thức rõ vai trò, tầm quan trọng của lực lượng thanh niên Quân đội trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số, những năm qua, cấp ủy, chỉ huy các cơ quan, đơn vị trong toàn quân đã quán triệt sâu sắc các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, làm cơ sở xây dựng chương trình, kế hoạch tổ chức thực hiện ở cấp mình. Trong đó, chú trọng phát huy vai trò của thanh niên Quân đội trong thực hiện nhiệm vụ này, góp phần xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại.

Đại tướng Phan Văn Giang, Thượng tướng Trịnh Văn Quyết (nay là Đại tướng) và các đại biểu tham quan gian trưng bày công trình tham gia Giải thưởng Tuổi trẻ sáng tạo trong Quân đội của tuổi trẻ Tổng cục Hậu cần - Kỹ thuật, ngày 15/6/2025. Ảnh: qdnd.vn

Đặc biệt, phong trào “Tuổi trẻ sáng tạo trong Quân đội” đã đạt được nhiều kết quả đáng khích lệ¹, khơi dậy, thúc đẩy tinh thần sáng tạo của đội ngũ cán bộ, sĩ quan trẻ, hạ sĩ quan, chiến sĩ trên nhiều lĩnh vực với nhiều công trình, đề tài có sự đầu tư nghiên cứu công phu, hàm lượng khoa học cao, ứng dụng công nghệ số gắn với nhiệm vụ của cơ quan, đơn vị, có tính khả thi cao, được ứng dụng trong thực tiễn. Các công trình, đề tài đã tập trung nghiên cứu, đề xuất nội dung, giải pháp giáo dục lý tưởng cách mạng, phòng, chống “diễn biến hòa bình”, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; thực hiện nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, giáo dục, đào tạo; bảo quản, bảo dưỡng, sản xuất, nâng cấp vũ khí, trang bị kỹ thuật, bảo đảm vật tư, phụ tùng thay thế; làm tăng độ chính xác, ổn định, an toàn của vũ khí, trang bị kỹ thuật, máy móc, thiết bị; bảo vệ môi trường, chăm sóc sức khỏe; phòng, chống thiên tai, dịch bệnh, nâng cao chất lượng, hiệu quả sản xuất, kinh doanh, v.v. Đồng thời, cung cấp những cứ liệu quan trọng giúp Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng đề ra những chủ trương, đối sách xử lý linh hoạt các tình huống bảo vệ chủ quyền biển, đảo, bảo vệ vững chắc Tổ quốc.

Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đã đạt được, nhận thức của một bộ phận sĩ quan trẻ, cán bộ đoàn, đoàn viên thanh niên Quân đội trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số còn có mặt hạn chế. Việc áp dụng công nghệ mới, thay đổi thói quen, phương thức làm việc từ thủ công, trực tiếp sang môi trường số; công tác rà soát, số hóa hồ sơ, giải quyết thủ tục hành chính ở một số cơ quan, đơn vị còn gặp khó khăn, lúng túng, v.v. Vì vậy, để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng Quân đội hiện đại, cấp ủy, chỉ huy các cơ quan, đơn vị cần quan tâm phát huy tốt vai trò của thanh niên Quân đội trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số vào thực hiện các nhiệm vụ được giao; trong đó, tập trung thực hiện một số giải pháp chủ yếu sau.

Một là, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chỉ huy, hướng dẫn của cơ quan chức năng các cấp đối với phát huy vai trò của thanh niên Quân đội trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số. Đây là giải pháp quan trọng hàng đầu để phát huy vai trò của thanh niên Quân đội trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số theo đúng chương trình, kế hoạch, bảo đảm chất lượng. Cấp ủy, chỉ huy các cơ quan, đơn vị cần nhận thức đúng, đề cao trách nhiệm lãnh đạo, chỉ đạo phát huy vai trò của thanh niên Quân đội trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số vào quá trình thực hiện nhiệm vụ của cơ quan, đơn vị mình, đóng góp vào xây dựng Quân đội chính quy, hiện đại. Trên cơ sở nghiên cứu, quán triệt chủ trương, chính sách, các nghị quyết, chỉ thị, kế hoạch của Đảng, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số², từ đó cụ thể hóa vào nghị quyết, quy chế, quy định, hướng dẫn của cấp ủy, tổ chức đảng, kế hoạch tổ chức thực hiện của người chỉ huy, cơ quan chức năng các cấp. Thực tế cho thấy, đây là nhiệm vụ mới nên quá trình thực hiện còn nhiều khó khăn, thách thức cả về nhận thức, trình độ, kỹ năng, cơ sở vật chất,... và nảy sinh những vấn đề mới trong thực tiễn cần được cấp ủy, chỉ huy, cơ quan chức năng giải quyết kịp thời, hiệu quả. Đồng thời, thường xuyên sâu sát, gần gũi, chia sẻ, động viên, giúp đỡ thanh niên Quân đội trong mọi hoạt động công tác; gắn việc tổ chức thực hiện nhiệm vụ chính trị của đơn vị với nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số hiện nay.

Để đạt hiệu quả cao, các cơ quan, đơn vị cần tiến hành bằng nhiều hình thức, như: thông qua tập huấn, bồi dưỡng ứng dụng công nghệ số ở các cấp; thực hiện phong trào “Quân đội thi đua đổi mới, sáng tạo, chuyển đổi số” và “Bình dân học vụ số”; phát động các phong trào nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số; thông qua hội thi, hội thao, phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật; nhân rộng các mô hình hay cách làm sáng tạo về “Bản tin số”, Câu lạc bộ “Quân nhân số” ở các cơ quan, đơn vị... để trang bị kiến thức, năng lực, kỹ năng số và văn hóa số thấm sâu vào nhận thức, hành động của thanh niên Quân đội. Cùng với đó, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát gắn với sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm kịp thời, không để xảy ra tình trạng thờ ơ, né tránh đối với phát huy vai trò của thanh niên Quân đội trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số, góp phần xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện “mẫu mực, tiêu biểu”.

Hai là, đẩy mạnh thực hiện phong trào “Bình dân học vụ số” với hình thức, phương pháp cách làm sáng tạo, hiệu quả. Trong bối cảnh chuyển đổi số đang trở thành xu thế tất yếu, việc phổ cập tri thức số cho toàn quân có vai trò quan trọng nhằm thu hẹp khoảng cách số, nâng cao kiến thức, năng lực, bảo đảm “không ai bị bỏ lại phía sau”. Do đó, các cơ quan, đơn vị cần quán triệt, đẩy mạnh thực hiện phong trào “Bình dân học vụ số”, giúp lực lượng thanh niên Quân đội được tiếp cận, nắm bắt, làm chủ công nghệ số, từ đó tham gia sâu hơn vào nền kinh tế số, xã hội số. Mỗi thanh niên Quân đội cần tích cực, chủ động nghiên cứu, học tập, rèn luyện hoàn thành các chỉ tiêu của phong trào “Bình dân học vụ số”, nâng cao năng lực số, kỹ năng số để trở thành những “Quân nhân số”, góp phần phổ cập, lan tỏa tri thức số, kỹ năng số cho toàn quân. Đồng thời, xung kích đi đầu trong nghiên cứu, ứng dụng những thành tựu khoa học kỹ thuật của Cách mạng 4.0 vào thực tiễn thực hiện nhiệm vụ chính trị của cơ quan, đơn vị; tiếp cận, khai thác có hiệu quả các dịch vụ, nền tảng số, công nghệ số. Tập trung nghiên cứu, ứng dụng, khai thác, sử dụng, làm chủ các loại vũ khí, trang bị hiện đại, vũ khí, khí tài thông minh.

Bên cạnh đó, làm tốt công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức cho các thành phần, lực lượng trong cơ quan, đơn vị về vị trí, vai trò của chuyển đổi số, nội dung chuyển đổi số trong Quân đội và các lĩnh vực của đời sống xã hội, tạo nên phong trào học tập, làm chủ “tri thức số”, vượt qua rào cản tâm lý, dần làm quen với môi trường số hóa, sẵn sàng ứng dụng công nghệ mới trong thực tiễn.

Ba là, tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách khuyến khích, động viên thanh niên Quân đội nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số. Để phát huy tốt vai trò, trách nhiệm của thanh niên Quân đội trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng Quân đội hiện đại cần bảo đảm hài hòa giữa lợi ích tập thể, cá nhân, lợi ích vật chất và tinh thần. Theo đó, cơ quan chức năng sớm thể chế hóa chủ trương, chính sách, quy định của Đảng, Nhà nước, Quân đội kịp thời ban hành, hoàn thiện các chế độ, chính sách, quy định đối với các lực lượng trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số và tổ chức thực hiện bảo đảm dân chủ, công khai, minh bạch. Chú trọng phát huy sức mạnh tổng hợp của các tổ chức, lực lượng trong thực hiện chế độ, chính sách và có chính sách ưu tiên cho lực lượng thanh niên Quân đội trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số, nhất là về phụ cấp đặc thù, điều kiện cơ sở vật chất bảo đảm cho học tập, huấn luyện, rèn luyện, thực hiện nhiệm vụ, v.v.

Mặt khác, cần đổi mới, hoàn thiện cơ chế, chính sách trong phát hiện, tuyển chọn, bồi dưỡng, sử dụng tài năng trẻ trong lĩnh vực công nghệ số; có kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu, tạo điều kiện để thanh niên Quân đội tiếp cận các nền tảng công nghệ hiện đại, tham gia trực tiếp vào các dự án nghiên cứu, chuyển giao công nghệ tại đơn vị và toàn quân; tạo cơ hội tham gia các hội thảo khoa học chuyên ngành trong và ngoài Quân đội. Đồng thời, có chính sách khuyến khích, hỗ trợ thanh niên Quân đội nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ số, như: ưu tiên xét duyệt đề tài của cán bộ, sĩ quan trẻ; hỗ trợ kinh phí các đề tài tham gia Giải thưởng “Tuổi trẻ sáng tạo trong Quân đội”; khen thưởng xứng đáng các công trình, đề tài có tính ứng dụng thực tiễn cao. Mặt khác, các cơ quan chức năng tham mưu, giúp Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng xây dựng, ban hành cơ chế bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, công nhận sáng kiến, công trình tiêu biểu, coi đây là thành tích, tiêu chí để xem xét đánh giá, đề bạt cán bộ. Kiên quyết xử lý nghiêm các sai phạm, tiêu cực trong bảo đảm chế độ, chính sách cho thanh niên Quân đội trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số.

Bốn là, quan tâm đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, công nghệ, tạo môi trường thuận lợi để thanh niên Quân đội học tập, nghiên cứu, ứng dụng thành tựu khoa học kỹ thuật trong thực hiện nhiệm vụ. Để thực hiện thắng lợi quyết tâm chính trị, sự chỉ đạo quyết liệt của Đảng, Chính phủ, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số để phát triển đất nước hùng cường, thịnh vượng, xây dựng Quân đội chính quy, hiện đại đòi hỏi các cơ quan, đơn vị trong toàn quân cần triển khai đồng bộ các giải pháp, trong đó, quan tâm đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, công nghệ,... đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Với các đơn vị chức năng cần đẩy mạnh hiện đại hóa hạ tầng thông tin, mạng lưới số, tạo nền tảng vững chắc để xây dựng Quân đội hiện đại. Việc xây dựng, hoàn thiện hệ thống mạng lưới thông tin phải bảo đảm an toàn, bảo mật, thông suốt, có khả năng truyền tải dữ liệu tốc độ cao giữa các cơ quan, đơn vị từ Bộ Quốc phòng đến các đơn vị cơ sở trong toàn quân.

Cùng với đó, tập trung đầu tư trang bị, hiện đại hóa các cơ sở nghiên cứu, đào tạo phát triển công nghệ số trong Quân đội, đặc biệt là các phòng thí nghiệm, trung tâm nghiên cứu chuyên sâu về công nghệ số, trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), an ninh mạng, mô phỏng chiến trường, robot quân sự và điều khiển tự động, v.v. Bên cạnh đó, cần nghiên cứu, xây dựng, đưa vào sử dụng các phần mềm chuyên dụng phục vụ mô phỏng chiến thuật, phân tích dữ liệu tình báo, điều hành tác chiến, hậu cần - kỹ thuật,... tại các trung tâm đào tạo quân sự. Ngoài ra, tăng cường phối hợp giữa các đơn vị trong và ngoài Quân đội để tận dụng, huy động các nguồn lực xã hội, chia sẻ dữ liệu, kinh nghiệm, công nghệ, tạo ra mạng lưới nghiên cứu, đào tạo rộng khắp, chất lượng cao. Qua đó, tạo môi trường thuận lợi để lực lượng thanh niên Quân đội phát huy vai trò, đổi mới, sáng tạo trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số, góp phần xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, nền quốc phòng toàn dân vững mạnh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong tình hình mới./.

Đại tá, TS. ĐỖ ĐỨC GIANG - Thiếu tá LÊ TIẾN ĐẠT
___________________

1 - Toàn quân đã có hàng trăm nghìn công trình, sáng kiến ở cấp cơ sở; trong đó, giai đoạn 2020-2025, có 3.476 công trình (tăng 27,5% số công trình so với giai đoạn 2015-2020) của hơn 10.000 tác giả, tập thể tác giả tham gia dự thi cấp toàn quân. Hầu hết các công trình được ứng dụng vào thực tiễn; hàng trăm công trình tham gia giải thưởng toàn quốc đạt giải cao…

2 - Nghị quyết số 57-NQ/TW, ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về “Đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số quốc gia”; Nghị quyết số 3488-NQ/QUTW, ngày 29/01/2025 của Quân ủy Trung ương về “Đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số trong Quân đội”; Kế hoạch số 536/KH-BQP về “Thực hiện Chương trình hành động của Chính phủ triển khai thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW và Kế hoạch số 4325/KH-BQP về thực hiện Đề án nghiên cứu, ứng dụng công nghệ số trong Bộ Quốc phòng, v.v.