Với trọng trách là lực lượng chủ lực, nòng cốt thực hiện nhiệm vụ phòng thủ dân sự, toàn quân tiếp tục phát huy vai trò xung kích đi đầu trong các hoạt động khắc phục hậu quả chiến tranh, phòng ngừa, ứng phó khắc phục sự cố, thảm họa, thiên tai, dịch bệnh, bảo vệ môi trường và tìm kiếm, cứu nạn, góp phần bảo đảm an toàn cho đất nước bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam.

Việt Nam là một trong những quốc gia chịu nhiều ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, thường xuyên phải đối mặt với các loại hình thiên tai, thảm họa ngày càng phức tạp cả về quy mô, tính chất và mức độ. Bên cạnh đó, sự mở rộng quy mô khai thác tài nguyên, tốc độ đô thị hóa nhanh trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội luôn tiềm ẩn nhiều nguy cơ xảy ra sự cố, thảm họa cháy nổ, sập đổ công trình, ô nhiễm môi trường,... tác động, ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường, đời sống, hoạt động sản xuất của nhân dân và sự phát triển bền vững của đất nước.

Cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn 841, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Hà Tĩnh giúp nhân dân huyện Cẩm Xuyên khắc phục hậu quả sau lũ.

Nhằm hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại xảy ra, những năm qua, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng đã thường xuyên lãnh đạo, chỉ đạo các cơ quan, đơn vị trong toàn quân thực hiện tốt công tác ứng phó sự cố, thiên tai và tìm kiếm cứu nạn. Đặc biệt, từ khi Luật Phòng thủ dân sự có hiệu lực, cấp ủy, chỉ huy các cơ quan, đơn vị đã quán triệt sâu sắc, chủ động tham mưu, chỉ đạo, xây dựng kế hoạch triển khai tổ chức thực hiện hiệu quả. Toàn quân luôn xác định phòng thủ dân sự là “nhiệm vụ chiến đấu trong thời bình”, từ đó làm tốt công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, động viên tinh thần cán bộ, chiến sĩ trong thực hiện nhiệm vụ; chủ động phối hợp, hiệp đồng chặt chẽ với các bộ, ngành và địa phương nơi đóng quân rà soát, điều chỉnh, bổ sung phương án, kế hoạch phòng ngừa, ứng phó với các loại hình sự cố, thiên tai và tìm kiếm cứu nạn; tổ chức lực lượng, phương tiện có mặt ở những nơi xung yếu, khó khăn, nguy hiểm, xung kích đi đầu xử

lý kịp thời, hiệu quả các tình huống cả trên biển và đất liền; sẵn sàng tham gia hoạt động hỗ trợ nhân đạo, cứu trợ thảm họa quốc tế được giao trong mọi điều kiện, hoàn cảnh. Từ năm 2014 tới nay, Quân đội đã điều động trên 1.900.000 lượt người và trên 110.000 lượt phương tiện ứng phó, khắc phục hậu quả 104 cơn bão, 41 áp thấp nhiệt đới và trên 26 nghìn sự cố, thiên tai, dịch bệnh; cứu được 29.747 người, 2.661 phương tiện; kêu gọi trên 24.500.000 lượt người với hơn 5.200.000 lượt phương tiện, hỗ trợ di dời 667.909 hộ/2.664.232 người đến nơi tránh, trú an toàn khi có bão, áp thấp nhiệt đới xảy ra. Riêng trong phòng, chống đại dịch Covid-19, Quân đội đã điều động hơn 192 nghìn cán bộ, chiến sĩ và sử dụng trên 330 nghìn lượt dân quân tự vệ để triển khai đồng bộ các biện pháp phòng, chống dịch; trong đó, xây dựng 18 bệnh viện dã chiến và cơ sở thu dung, điều trị; gần 120 nghìn cán bộ, chiến sĩ làm nhiệm vụ cách ly công dân nhập cảnh; hơn 46 nghìn cán bộ, chiến sĩ làm các nhiệm vụ khác. Đặc biệt, ngoài việc ứng phó sự cố, thảm họa trên lãnh thổ Việt Nam, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng chủ động tham mưu với Đảng, Nhà nước đưa lực lượng tham gia các hoạt động hỗ trợ nhân đạo và cứu trợ thảm họa quốc tế, như: hỗ trợ, khắc phục hậu quả vỡ đập thủy điện A-ta-pư tại Lào (năm 2018); hỗ trợ, khắc phục hậu quả thảm họa động đất tại Thổ Nhĩ Kỳ (năm 2023), tại Myanmar (năm 2025).

Thực tế đó đã chứng minh, mỗi khi sự cố, thiên tai xảy ra, Quân đội luôn thể hiện đầy đủ ý chí quyết tâm và tinh thần “vì nhân dân phục vụ”, “vì nhân dân quên mình”, là lực lượng nòng cốt, đi đầu trên mặt trận phòng thủ dân sự, góp phần quan trọng giảm thiểu thiệt hại về tài sản của Nhà nước, tính mạng và tài sản của Nhân dân, được Đảng, Nhà nước và cấp ủy, chính quyền, nhân dân các địa phương ghi nhận, đánh giá cao.

Thời gian tới, nước ta tiếp tục phải đối mặt với nhiều rủi ro, thách thức do biến đổi khí hậu toàn cầu làm gia tăng các loại hình thiên tai, dịch bệnh nguy hiểm. Quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước cũng tiềm ẩn những nguy cơ xảy ra sự cố, thảm họa,… ảnh hưởng tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội, hoạt động quân sự, quốc phòng, tác động trực tiếp đến đời sống nhân dân. Để nâng cao hiệu quả hoạt động phòng thủ dân sự, các cơ quan, đơn vị trong toàn quân cần quán triệt, thực hiện tốt một số nội dung chủ yếu sau:

Một là, nâng cao hơn nữa nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy, chỉ huy, cán bộ, chiến sĩ toàn quân và dân quân tự vệ trong thực hiện nhiệm vụ phòng thủ dân sự. Cấp ủy, chỉ huy các cấp cần tiếp tục quán triệt, triển khai, thực hiện tốt nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về phòng thủ dân sự, ứng phó sự cố thiên tai và tìm kiếm cứu nạn; trọng tâm là Nghị quyết số 3589-NQ/QUTW, ngày 20/3/2025 của Quân ủy Trung ương về nâng cao năng lực hoạt động phòng thủ dân sự đến năm 2030 và những năm tiếp theo; Kế hoạch số 1895/QĐ-BQP, ngày 06/5/2025 của Bộ Quốc phòng triển khai thực hiện Nghị quyết số 3589-NQ/QUTW; Đề án Phát triển, nâng cao năng lực ứng phó sự cố, thiên tai và tìm kiếm cứu nạn đến năm 2030, định hướng đến năm 2045 thuộc lĩnh vực Bộ Quốc phòng quản lý. Trên cơ sở đó, cụ thể hóa vào nghị quyết lãnh đạo, xác định chủ trương, biện pháp phù hợp, sát thực tế đặc điểm, nhiệm vụ đơn vị, tình hình sự cố, thiên tai, dịch bệnh trên địa bàn đóng quân. Để đạt hiệu quả, cùng với đề cao trách nhiệm của cấp ủy, cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ chủ trì; thực hiện phân công, phân cấp, xác định rõ trách nhiệm của từng lực lượng, từng bộ phận, các cơ quan, đơn vị làm tốt công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, xây dựng ý chí, quyết tâm, đề cao trách nhiệm cho cán bộ, chiến sĩ về nhiệm vụ phòng ngừa, ứng phó, khắc phục sự cố, thiên tai, thảm họa và tìm kiếm cứu nạn; tăng cường kiểm tra, giám sát, phát huy tinh thần chủ động, tích cực, quyết tâm chính trị cao trong thực hiện nhiệm vụ. Đồng thời, kiên quyết đấu tranh với tư tưởng chủ quan, lơ là, xem nhẹ, ngại khó khăn, gian khổ, thái độ thờ ơ, vô cảm trước những thiệt hại, mất mát của nhân dân; làm tốt công tác thi đua, khen thưởng, bảo đảm chế độ, chính sách, kịp thời cổ vũ, động viên, nhân rộng các gương tập thể, cá nhân tiêu biểu, hành động dũng cảm trong phòng, chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn.

Lực lượng vũ trang tỉnh Vĩnh Phúc luyện tập xử trí tình huống ứng phó với sự cố đê điều, hồ đập và cứu hộ, cứu nạn.

Hai là, nâng cao năng lực lãnh đạo của cấp ủy, tổ chức đảng, quản lý, điều hành của chỉ huy các cấp đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ phòng thủ dân sự trong tình hình mới. Theo đó, các cơ quan, đơn vị thường xuyên đổi mới, nâng cao năng lực lãnh đạo của cấp ủy, tổ chức đảng, hiệu lực, hiệu quả quản lý, điều hành của chỉ huy các cấp về phòng thủ dân sự; xây dựng, hoàn thiện cơ chế chỉ huy, điều hành hoạt động phòng thủ dân sự các cấp theo quan điểm: “Bộ chỉ đạo, Quân khu điều hành, lấy cấp tỉnh làm trung tâm, lấy cấp xã làm nòng cốt”. Để nâng cao hiệu quả, các cơ quan, đơn vị chủ động rà soát các văn bản hiện hành, phát hiện những vấn đề bất cập để tham mưu xây dựng, bổ sung, hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật đáp ứng yêu cầu thực tiễn nhiệm vụ phòng thủ dân sự; tham mưu điều chỉnh, bổ sung và khắc phục các vấn đề bất cập trong thực hiện nhiệm vụ phòng thủ dân sự, đề xuất ban hành cơ chế, chính sách mới để huy động, sử dụng hiệu quả nguồn lực; tham mưu bổ sung, điều chỉnh hoàn thiện quy chế phối hợp giữa Bộ Quốc phòng với các ban, bộ, ngành Trung ương và địa phương trong thực hiện nhiệm vụ phòng thủ dân sự, nhằm sử dụng hiệu quả các nguồn lực tại chỗ theo đúng phương châm “4 tại chỗ”¹. Đồng thời, phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền địa phương nơi đóng quân rà soát quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm sự gắn kết giữa phát triển kinh tế với tăng cường quốc phòng, an ninh, xây dựng khu vực phòng thủ với phòng thủ dân sự, nâng cao khả năng chống chịu thiên tai, sự cố, bảo đảm an toàn cho người dân. Thường xuyên rà soát những địa bàn trọng điểm có nguy cơ cao về sự cố, thiên tai, thảm họa để kịp thời xây dựng, điều chỉnh phương án ứng phó, khắc phục hậu quả sát với điều kiện, tình hình thực tế, bảo đảm tính khả thi, không để bị động, bất ngờ.

Ba là, chú trọng xây dựng tổ chức, lực lượng các cấp đủ năng lực đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ phòng thủ dân sự trong thời kỳ mới. Trên cơ sở kết quả sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, nhất là việc sáp nhập tỉnh, kết thúc hoạt động chính quyền cấp huyện, thời gian tới, cơ quan quân sự địa phương làm tốt công tác tham mưu cho cấp ủy, chính quyền tổ chức kiện toàn Ban Chỉ huy Phòng thủ dân sự, Phòng chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn cấp tỉnh bảo đảm đúng quy định, hoạt động có hiệu quả. Các cơ quan, đơn vị đẩy mạnh việc triển khai kiện toàn tổ chức, biên chế, bổ sung chức năng, nhiệm vụ đơn vị chuyên trách, kiêm nhiệm làm nhiệm vụ phòng thủ dân sự; đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng, bảo đảm hậu cần - kỹ thuật, hệ thống kho tàng, hệ thống phòng cháy, chữa cháy tự động; mua sắm các trang thiết bị, phương tiện chuyên dụng, lưỡng dụng, đa năng để nâng cao năng lực, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ về phòng thủ dân sự. Trong đó, ưu tiên xây dựng, kiện toàn tổ chức, biên chế, bảo đảm trang bị cho lực lượng phòng thủ dân sự chuyên trách, kiêm nhiệm, nhất là các đội tham gia hoạt động hỗ trợ nhân đạo và cứu trợ thiên tai của Bộ Quốc phòng, gồm: Đội Cứu sập thuộc Binh chủng Công binh; Đội Khắc phục hậu quả về môi trường thuộc Binh chủng Hóa học, Đội Quân y cứu trợ thảm họa thuộc Cục Quân y/Tổng cục Hậu cần - Kỹ thuật, Đội Sử dụng chó nghiệp vụ tìm kiếm cứu nạn thuộc Bộ đội Biên phòng, Đội Tàu tìm kiếm cứu nạn trên biển thuộc Quân chủng Hải quân, bảo đảm về số lượng, chất lượng phù hợp với đặc điểm nhiệm vụ, từng đơn vị, loại hình sự cố, thiên tai, thảm họa, bảo đảm an toàn cho bộ đội trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Đồng thời, phát huy vai trò tại chỗ của lực lượng dân quân tự vệ, kịp thời có mặt ở những nơi xung yếu xảy ra sự cố, thiên tai, thảm họa, dịch bệnh để chủ động phối hợp với các lực lượng nhằm xử lý hiệu quả các tình huống xảy ra.

Bốn là, không ngừng hoàn thiện nội dung, chương trình giáo dục, đào tạo; tăng cường huấn luyện, diễn tập; đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ vào các hoạt động phòng thủ dân sự. Đây là nội dung quan trọng, quyết định hiệu quả thực hiện nhiệm vụ quan trọng này. Theo đó, các học viện, nhà trường tích cực đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo đáp ứng yêu cầu thực hiện nhiệm vụ phòng thủ dân sự trong tình hình mới. Thường xuyên cập nhật kiến thức mới về môi trường, thảm họa thiên tai và kỹ năng sử dụng trang thiết bị hiện đại trong xử lý tình huống nguy hiểm, phức tạp vào nội dung, chương trình giáo dục, đào tạo. Các cơ quan, đơn vị thực hiện tốt kế hoạch huấn luyện phòng thủ dân sự với nhiều loại hình, sát với thực tế, gắn với nhiệm vụ của cơ quan, đơn vị, điều kiện địa lý, kinh tế - xã hội của từng địa phương. Tăng cường diễn tập thực nghiệm để hoàn thiện các phương án, kịch bản ứng phó với các tình huống mới nảy sinh; chú trọng diễn tập quy mô lớn, huy động đông đảo nhiều lực lượng tham gia để nâng cao nhận thức cũng như phổ biến kỹ năng ứng phó sự cố, thiên tai, thảm hoạ cho nhân dân. Cục Cứu hộ - Cứu nạn tiếp tục nghiên cứu tham mưu thống nhất hệ thống kế hoạch, văn kiện diễn tập phòng thủ dân sự, ứng phó sự cố, thiên tai, thảm họa và tìm kiếm cứu nạn, nhằm nâng cao chất lượng công tác này. Cùng với đó, toàn quân đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng khoa học - công nghệ vào hoạt động phòng thủ dân sự; trong đó, ưu tiên đầu tư công nghệ nâng cao năng lực giám sát, cảnh báo, dự báo nguy cơ xảy ra thiên tai, thảm họa để tăng tính chủ động cho hoạt động phòng ngừa, ứng phó. Đẩy mạnh việc nghiên cứu, sản xuất các sản phẩm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ phòng thủ dân sự; chú trọng sơ kết, tổng kết thực tiễn, bổ sung, phát triển lý luận về phòng thủ dân sự; đánh giá, rút kinh nghiệm gắn với sơ kết, tổng kết các mặt công tác của cơ quan, đơn vị, nhất là sau quá trình xử lý, khắc phục sự cố, thảm họa, thiên tai, dịch bệnh.

Năm là, tăng cường hiệu quả hợp tác quốc tế về phòng thủ dân sự. Để thực hiện tốt nội dung này, các cơ quan, đơn vị, nòng cốt là Cục Cứu hộ - Cứu nạn tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, cơ quan có liên quan thực hiện hiệu quả hợp tác quốc tế về lĩnh vực phòng thủ dân sự theo đúng quy chế đối ngoại của Nhà nước và Bộ Quốc phòng. Tăng cường hợp tác song phương về phòng thủ dân sự với các nước: Liên bang Nga, Nhật Bản, Hoa Kỳ, Trung Quốc; thúc đẩy hợp tác song phương, đa phương với các nước khối ASEAN; chú trọng nâng cao hiệu quả hợp tác trong đào tạo, huấn luyện, diễn tập phòng thủ dân sự, tìm kiếm, cứu nạn, hỗ trợ nhân đạo, cứu trợ thảm họa quốc tế; tăng cường trao đổi kinh nghiệm, chia sẻ thông tin, xây dựng hệ thống dự báo, cảnh báo, đánh giá nguy cơ các loại hình thiên tai, nhằm không ngừng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ của các lực lượng, đáp ứng yêu cầu phòng thủ dân sự của đất nước trong thời kỳ mới.

Phát huy kết quả đạt được, toàn quân tiếp tục nêu cao tinh thần trách nhiệm, đoàn kết, thống nhất, khắc phục mọi khó khăn, chủ động phối hợp với cấp ủy, chính quyền, nhân dân các địa phương và các lực lượng thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ phòng thủ dân sự, luôn xứng đáng là lực lượng nòng cốt trên mặt trận bảo vệ nhân dân, cơ quan, tổ chức và nền kinh tế quốc dân, góp phần tô thắm thêm truyền thống vẻ vang của Quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng.

Trung tướng DOÃN THÁI ĐỨC, Cục trưởng Cục Cứu hộ - Cứu nạn
___________________       

1 - Chỉ huy tại chỗ; lực lượng tại chỗ; vật tư, phương tiện tại chỗ; hậu cần tại chỗ.