Dân quân tự vệ (DQTV) là lực lượng nòng cốt bảo vệ Đảng, chính quyền, bảo vệ tính mạng, tài sản của nhân dân ở cơ sở. Xây dựng lực lượng DQTV là chủ trương chiến lược của Đảng, là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và của toàn dân. Nhận thức sâu sắc vấn đề đó, những năm qua, nhất là từ khi có Luật DQTV, Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh Khánh Hòa đã lãnh đạo, chỉ đạo triển khai Đề án xây dựng lực lượng DQTV có tổ chức hợp lý, chất lượng cao, nhất là chất lượng chính trị, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ quân sự, quốc phòng (QS,QP) ở địa phương, cơ sở.

Triển khai thực hiện Luật DQTV và các nghị quyết, chỉ thị, nghị định của cấp trên về xây dựng lực lượng DQTV, Đảng ủy, Bộ Chỉ huy Quân sự (BCHQS) Tỉnh đã chỉ đạo cơ quan quân sự (CQQS) các cấp tham mưu cho cấp ủy, chính quyền các địa phương rà soát, thường xuyên kiện toàn tổ chức biên chế lực lượng DQTV, phù hợp với đặc điểm địa phương, cơ sở. Đến nay, lực lượng DQTV của Tỉnh được xây dựng “vững mạnh, rộng khắp” trên các khu vực cả miền núi và ven biển, đạt 1,49% so với dân số (trong đó, khối dân quân xã, phường, thị trấn đạt 1,07% so với dân số; khối tự vệ đạt 16,33% so với cán bộ, công nhân viên); đảng viên trong DQTV đạt 21,89%; 100% xã (phường, thị trấn) có chi bộ quân sự (hơn 77% có cấp ủy).

Chấp hành sự chỉ đạo của Bộ Tư lệnh Quân khu 5, Tỉnh đã xây dựng và đưa 02 trung đội dân quân biển (tập trung hoạt động, đánh bắt trên cùng ngư trường) thuộc phường Ninh Thủy (thị xã Ninh Hòa) và phường Vĩnh Phước (thành phố Nha Trang) đi vào hoạt động, bước đầu đạt hiệu quả thiết thực. Trong nhiều năm qua, lực lượng DQTV của Tỉnh đã thực sự là lực lượng quan trọng trong giữ gìn an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội ở địa phương, xung kích trong khắc phục hậu quả thiên tai, tìm kiếm, cứu hộ cứu nạn; góp phần xây dựng tiềm lực, thế trận khu vực phòng thủ Tỉnh ngày càng vững mạnh, tạo môi trường thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội, nhất là hoạt động du lịch, dịch vụ và khai thác nguồn lợi thủy, hải sản.

Từ thực tiễn xây dựng và tổ chức hoạt động của lực lượng DQTV, Tỉnh rút ra một số kinh nghiệm chủ yếu sau:

1. Phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, của các tổ chức, ban, ngành, đoàn thể địa phương đối với xây dựng lực lượng DQTV. Trên cơ sở các nghị quyết, chỉ thị về công tác DQTV, Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân Tỉnh đã ban hành nhiều nghị quyết, chỉ thị về công tác xây dựng lực lượng DQTV; đồng thời, tổ chức các hội nghị triển khai quán triệt cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo địa phương và các sở, ban, ngành, đoàn thể; trọng tâm là Chỉ thị 16-CT/TW của Ban Bí thư về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng DQTV và lực lượng Dự bị động viên trong tình hình mới”, Luật DQTV. Hằng năm, cấp ủy các cấp từ Tỉnh đến cơ sở ra nghị quyết chuyên đề lãnh đạo; chính quyền ra chỉ thị và xây dựng chương trình hành động, triển khai tổ chức giáo dục, huấn luyện, củng cố, xây dựng lực lượng DQTV. Đồng thời, lấy kết quả lãnh đạo, xây dựng, giáo dục, huấn luyện lực lượng DQTV làm một trong những nội dung đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ chính trị của từng địa phương, cơ sở. Trên cơ sở đó, Tỉnh chỉ đạo các địa phương đẩy mạnh công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, quán triệt nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, nhiệm vụ QS,QP của địa phương đối với lực lượng DQTV. Công tác tuyên truyền được Tỉnh chú trọng triển khai bằng nhiều hình thức: tổ chức hội nghị quán triệt, các cuộc thi tìm hiểu, tọa đàm, trao đổi, các hoạt động giao lưu và tuyên truyền thông qua các phương tiện thông tin đại chúng. Nội dung tuyên truyền tập trung làm rõ quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, nhiệm vụ QS,QP địa phương, Luật DQTV và việc triển khai thực hiện ở địa phương.

Cùng với đó, Tỉnh rất chú trọng đến công tác giáo dục quốc phòng và an ninh (QP&AN) cho các đối tượng theo đúng nội dung, chương trình, thời gian quy định. Ngoài các đối tượng theo quy định, Tỉnh chỉ đạo mở lớp bồi dưỡng kiến thức QP&AN cho các vị chức sắc, các nhà tu hành tôn giáo, Chủng sinh Đại chủng viện Sao Biển Nha Trang; các huyện, thành phố tổ chức các lớp bồi dưỡng kiến thức QP&AN cho chủ doanh nghiệp, thuyền trưởng, máy trưởng tàu thuyền đánh cá và các vị chức việc tôn giáo,… Đối với lực lượng DQTV, BCHQS Tỉnh đã chỉ đạo CQQS huyện (thành phố) tổ chức giáo dục QP&AN cho 100% đơn vị, quân số tham gia đạt trên 96%, hoàn thành nội dung, chương trình theo kế hoạch. Nhờ vậy, đã nâng cao nhận thức, ý thức, trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền, các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể và nhân dân đối với công tác QS,QP địa phương nói chung, xây dựng lực lượng DQTV nói riêng, tạo chuyển biến rõ nét trong công tác DQTV.

2. Phát huy vai trò nòng cốt của CQQS các cấp trong việc tham mưu, chỉ đạo, tổ chức xây dựng, huấn luyện lực lượng DQTV. Căn cứ vào Chỉ thị 16-CT/TW của Ban Bí thư và trên cơ sở Luật DQTV, hằng năm, BCHQS Tỉnh đã tham mưu cho Tỉnh ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật và hướng dẫn các địa phương củng cố, kiện toàn tổ chức lực lượng DQTV. CQQS các cấp phối hợp chặt chẽ với các ban, ngành, đoàn thể rà soát công dân trong độ tuổi để xây dựng kế hoạch đăng ký tuyển chọn đầu vào lực lượng đúng quy trình, bảo đảm có phẩm chất chính trị tốt, đủ điều kiện về sức khỏe, độ tuổi, trình độ văn hóa. Mô hình xây dựng lực lượng DQTV của Tỉnh chủ yếu được tổ chức thành cấp trung đội, tiểu đội, tổ, cả dân quân cơ động, DQTV biển và dân quân thường trực. Là địa phương ven biển, do đó Tỉnh hết sức coi trọng lực lượng DQTV biển, hiện đã tổ chức được 10 trung đội. Đối với dân quân cơ động, mỗi huyện tổ chức 02 trung đội và 01 trung đội ở cấp xã; riêng 27 xã trọng điểm về quốc phòng - an ninh tổ chức được 27 tiểu đội dân quân thường trực. Ngoài ra, BCHQS Tỉnh phối hợp chặt chẽ với các sở, ban, ngành tổ chức lực lượng tự vệ cơ quan, đơn vị hành chính và doanh nghiệp theo đúng quy định của Luật DQTV. Hiện nay, Khánh Hòa đã xây dựng được nhiều đơn vị tự vệ hoạt động đạt hiệu quả cao, tiêu biểu là Đại đội tự vệ pháo phòng không 37 mm của Công ty Cổ phần Dệt may Nha Trang, 02 trung đội tự vệ biển của Công ty Yến sào Khánh Hòa.

Công tác huấn luyện DQTV được thực hiện nghiêm túc theo nội dung, chương trình của Bộ Tổng Tham mưu quy định cho từng đối tượng. Trước khi bước vào huấn luyện, BCHQS Tỉnh tổ chức tập huấn cho Chỉ huy trưởng quân sự xã (phường, thị trấn) và cán bộ đại đội, trung đội DQTV tại Trường Quân sự Tỉnh; cấp huyện tổ chức tập huấn cho cán bộ tự vệ, trung đội trưởng, tiểu đội trưởng dân quân, khẩu đội trưởng dân quân binh chủng, thôn đội trưởng. Năm 2013, Tỉnh tổ chức được 29 lớp tập huấn cho các đối tượng cán bộ DQTV, nội dung tập trung bồi dưỡng về năng lực nghiệp vụ, phương pháp huấn luyện cho chiến sĩ DQTV. Trong huấn luyện, Tỉnh chỉ đạo thực hiện theo phương châm “cơ bản, thiết thực, chất lượng”, phù hợp với nhiệm vụ tác chiến và bảo vệ an ninh ở cơ sở; trong đó, huấn luyện DQTV binh chủng do Ban Chỉ huy Quân sự huyện đảm nhiệm; dân quân năm thứ nhất được huấn luyện tập trung tại huyện hoặc cụm xã (mỗi cụm từ 03 đến 05 xã), các đối tượng còn lại do cơ sở tự tổ chức huấn luyện. Sau mỗi giai đoạn huấn luyện và kết thúc năm huấn luyện, tổ chức kiểm tra, hội thi, hội thao để đánh giá kết quả và kịp thời điều chỉnh, bổ sung những nội dung phù hợp với đặc thù của một tỉnh ven biển. Hằng năm, 100% cơ sở và từ 85% đến 95% quân số DQTV nòng cốt hoàn thành chương trình, nội dung huấn luyện theo quy định; kết quả huấn luyện: 100% đạt yêu cầu, trong đó có trên 75% khá, giỏi. Ngoài việc huấn luyện theo chương trình quy định của Bộ, các địa phương, cơ sở còn tổ chức huấn luyện nâng cao, huấn luyện bổ sung, huấn luyện theo các phương án, kế hoạch cụ thể cho DQTV. Cùng với đó, lực lượng DQTV của Tỉnh được tham gia diễn tập khu vực phòng thủ cấp tỉnh, cấp huyện, diễn tập phòng, chống bão lụt, diễn tập chiến đấu - trị an cấp xã; đồng thời, phối hợp với lực lượng Công an, Bộ đội Biên phòng tổ chức tuần tra, kiểm soát nắm chắc tình hình địa bàn, tiến hành công tác vận động quần chúng và luyện tập các phương án phòng, chống cháy nổ, cháy rừng, cứu hộ cứu nạn. Do được tổ chức huấn luyện chu đáo, lực lượng DQTV của Tỉnh đã và đang phát huy tốt kết quả trong thực hiện nhiệm vụ chính trị ở địa phương, nhất là trong bảo vệ trật tự trị an. Lực lượng DQTV biển đã kết hợp đánh bắt hải sản với nắm bắt tình hình xâm nhập của các tàu, thuyền lạ, cùng các lực lượng Biên phòng, Hải quan giữ gìn an ninh trật tự trên biển, bảo đảm an toàn cho ngư dân yên tâm bám biển.

3. Chú trọng công tác kiểm tra, sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm và bảo đảm chế độ, chính sách đối với lực lượng DQTV. Để hoạt động của lực lượng DQTV được triển khai theo kế hoạch, Tỉnh luôn chú trọng duy trì công tác kiểm tra định kỳ và đột xuất theo phân cấp. Thông qua kiểm tra, kịp thời phát hiện và chấn chỉnh các mặt tồn tại trong công tác tổ chức, huấn luyện, hoạt động của lực lượng DQTV; đồng thời, tìm ra nguyên nhân để có giải pháp khắc phục sớm nhất, bảo đảm hoạt động của lực lượng DQTV luôn được tiến hành đúng kế hoạch. Việc sơ kết, tổng kết được cấp ủy, chính quyền các cấp chú trọng thực hiện riêng hoặc cùng với sơ kết, tổng kết công tác QS,QP địa phương 06 tháng, 01 năm; qua đó, kịp thời rút kinh nghiệm, động viên, khen thưởng các điển hình, mô hình mới, cách làm sáng tạo trong công tác xây dựng DQTV.

Công tác bảo đảm chế độ, chính sách cho lực lượng DQTV được Tỉnh, các sở, ban, ngành, địa phương thực hiện tốt. Từ năm 2014, Tỉnh chỉ đạo mỗi năm xây mới 10 nhà làm việc cho Ban Chỉ huy Quân sự cấp xã, mỗi căn trị giá 500 triệu đồng. Sau khi có Luật DQTV, BCHQS Tỉnh đã tham mưu cho Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân Tỉnh ban hành Đề án xây dựng lực lượng DQTV; đồng thời, ban hành các nghị quyết, chỉ thị về việc bảo đảm chế độ chính sách cho lực lượng DQTV trên địa bàn toàn Tỉnh, đáp ứng yêu cầu xây dựng địa phương, cơ sở. Cùng với chỉ đạo thực hiện có hiệu quả việc xây dựng, quản lý, sử dụng quỹ quốc phòng - an ninh, cấp ủy, chính quyền địa phương các cấp đã hỗ trợ một phần ngân sách địa phương cho công tác xây dựng, huấn luyện, hoạt động của DQTV. CQQS các cấp đã phối hợp với các ngành chức năng lập dự toán, tiếp nhận, quản lý, sử dụng có hiệu quả các nguồn ngân sách được cấp; chi trả đầy đủ phụ cấp trách nhiệm cho cán bộ DQTV theo quy định; bảo đảm chế độ hỗ trợ ngày công lao động cho lực lượng dân quân khi tham gia huấn luyện, hoạt động (dân quân biển được hỗ trợ bằng 0,12 mức lương cơ sở, các lực lượng dân quân còn lại được hỗ trợ bằng 0,08 lần lương cơ sở); đồng thời, có chính sách hỗ trợ tiền ăn, phụ cấp đi đường cho cán bộ, chiến sĩ DQTV khi tham gia tập huấn, huấn luyện và thực hiện nhiệm vụ. Hằng năm, Tỉnh bảo đảm đầy đủ, đồng bộ về trang phục cho lực lượng DQTV; bảo đảm tốt các chế độ, chính sách đối với những trường hợp ốm đau, tai nạn trong thời gian tham gia huấn luyện, hoạt động của DQTV.

Những kết quả và kinh nghiệm trong xây dựng lực lượng DQTV thời gian qua là cơ sở quan trọng để Tỉnh tiếp tục chỉ đạo các sở, ban, ngành và địa phương quan tâm hơn nữa đối với lực lượng DQTV, nhất là DQTV biển, đảm bảo làm nòng cốt trong giữ gìn an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội ở địa phương, cơ sở, góp phần cùng với các lực lượng bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc.

Đại tá LÊ VĂN BÌNH, Ủy viên BTV Tỉnh ủy, Chỉ huy trưởng BCHQS Tỉnh