Nhận thức sâu sắc vai trò quan trọng của lực lượng dân quân tự vệ trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, tỉnh Quảng Ninh luôn chú trọng lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng, phát huy tốt vai trò lực lượng này trong thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, góp phần giữ vững ổn định chính trị, trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ vững chắc chủ quyền biên giới, biển, đảo, tạo nền tảng vững chắc để Quảng Ninh phát triển nhanh, bền vững.

Với vị trí của một tỉnh biên giới, ven biển, địa đầu Đông Bắc của Tổ quốc, những năm qua, cùng với tập trung đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, tỉnh Quảng Ninh luôn chú trọng củng cố, tăng cường quốc phòng, an ninh; trong đó, xây dựng và phát huy vai trò của lực lượng dân quân tự vệ trong thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng ở cơ sở là một trọng tâm.

Thủ trưởng Bộ Chỉ huy Quân sự Tỉnh động viên lực lượng dân quân tham gia thực binh trong diễn tập khu vực phòng thủ.

Với trọng tâm đã xác định và trên cơ sở quán triệt, thực hiện Luật Dân quân tự vệ cùng các văn bản của trên, Đảng ủy Quân sự, Bộ Chỉ huy Quân sự Tỉnh đã tham mưu với Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân Tỉnh xây dựng, ban hành các nghị quyết, chỉ thị, cũng như các kế hoạch, đề án về tổ chức, xây dựng và hoạt động của lực lượng dân quân tự vệ phù hợp với tình hình thực tiễn trong từng giai đoạn. Điều đáng nói là, năm 2021, Đảng ủy Quân sự, Bộ Chỉ huy Quân sự Tỉnh đã phát huy vai trò nòng cốt trong tham mưu, chủ trì phối hợp với các ban, sở, ngành, địa phương và các cơ quan chức năng triển khai hiệu quả Quyết định số 2830/QĐ-BQP, ngày 12/9/2020 của Bộ Quốc phòng về “Ban hành Kế hoạch xây dựng mô hình điểm về dân quân tự vệ”. Từ đó, xây dựng được nhiều mô điểm về dân quân tự vệ, như: tiểu đội dân quân thường trực biên giới, trung đội dân quân biển, trung đội tự vệ thuộc doanh nghiệp tư nhân, ban chỉ huy quân sự trong doanh nghiệp nhà nước. Cùng với tham mưu, chỉ đạo xây dựng tổ chức, lực lượng, Bộ Chỉ huy Quân sự Tỉnh phối hợp với Sở Công an và Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng Tỉnh, Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam, các đơn vị Hải quân, Cảnh sát biển,… để điều chỉnh, bổ sung Quy chế phối hợp của dân quân tự vệ với các lực lượng trong thực hiện nhiệm vụ, bảo đảm chặt chẽ, thống nhất, phù hợp với đặc thù từng khu vực. Qua đó, tạo hành lang pháp lý vững chắc, huy động sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và toàn dân, phát huy sức mạnh tổng hợp xây dựng lực lượng dân quân tự vệ Tỉnh “vững mạnh, rộng khắp”¹, cũng như thống nhất trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo phát huy vai trò lực lượng này trong thực hiện nhiệm vụ.

Cùng với tổ chức xây dựng lực lượng, Tỉnh chú trọng tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy, quản lý, điều hành của chính quyền, chỉ huy của cơ quan quân sự các cấp đối với hoạt động của dân quân tự vệ. Trong đó, tập trung duy trì nghiêm nền nếp canh trực, sẵn sàng chiến đấu cho lực lượng này; phối hợp với các lực lượng chức năng tham gia tuần tra, kiểm soát, nắm tình hình, xử lý kịp thời các vụ việc trên địa bàn, nhất là tại khu vực biên giới, vùng biển và các khu công nghiệp. Giai đoạn 2020 - 2024, lực lượng dân quân tự vệ đã phối hợp với Bộ đội Biên phòng và Công an Tỉnh xử lý trên 2.500 vụ việc liên quan đến xuất nhập cảnh trái phép, buôn lậu, vận chuyển ma túy qua biên giới; cung cấp thông tin giúp các lực lượng chức năng xử lý hơn 300 vụ vi phạm pháp luật trên biển,… góp phần giữ vững an ninh, trật tự, bảo vệ vững chắc chủ quyền biên giới, biển, đảo Tổ quốc.

Kiểm tra bắn đạn thật  dân quân năm thứ nhất ở thành phố Móng Cái.

Là lực lượng vũ trang quần chúng, gắn bó chặt chẽ với địa bàn, lực lượng dân quân tự vệ có vai trò quan trọng trong công tác tuyên truyền, vận động nhân dân, góp phần xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc. Từ đặc điểm đó, Tỉnh chỉ đạo cơ quan quân sự các cấp chỉ đạo lực lượng này thường xuyên nắm chắc địa bàn, phối hợp chặt chẽ với các ban, ngành, đoàn thể đổi mới phương thức tuyên truyền theo phương châm “linh hoạt, sâu sát, hiệu quả, phù hợp với đặc điểm từng khu vực, từng đối tượng”. Trong đó, tập trung tuyên truyền về Luật Biên giới quốc gia, Luật Biển Việt Nam, Luật Nghĩa vụ quân sự, Luật Dân quân tự vệ, v.v; đồng thời, vận động nhân dân chấp hành tốt các quy định về quản lý đất đai, khiếu nại, tố cáo, xuất nhập cảnh, bảo vệ chủ quyền biên giới, biển, đảo; phối hợp với các cơ quan, đoàn thể tổ chức thăm hỏi, động viên các chức sắc, chức việc tôn giáo, đồng bào dân tộc thiểu số, khích lệ tinh thần sống “tốt đời, đẹp đạo”, hoạt động theo pháp luật, góp phần củng cố khối đoàn kết toàn dân tộc. Trong 05 năm qua, lực lượng dân quân tự vệ đã tham gia hơn 1.500 buổi tuyên truyền về xây dựng đời sống văn hóa mới, phòng, chống tệ nạn xã hội với hàng trăm nghìn lượt người tham gia; vận động thanh niên nhập ngũ đạt 100% chỉ tiêu hằng năm. Qua đó, giúp nhân dân các dân tộc trong Tỉnh nhận thức rõ âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch, củng cố niềm tin với Đảng, Nhà nước.

Tỉnh chỉ đạo lực lượng dân quân tự vệ phát huy vai trò xung kích trong công tác phòng, chống thiên tai, dịch bệnh, tìm kiếm cứu hộ cứu nạn; xây dựng nông thôn mới, xóa đói giảm nghèo. Là lực lượng vũ trang tại cơ sở, sẵn sàng huy động nhanh nhất, kịp thời nhất trong xử trí các tình huống xảy ra trên địa bàn nên vai trò xung kích của dân quân tự vệ luôn được Tỉnh chú trọng và phát huy. Thực tiễn cho thấy, khi đại dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, Tỉnh đã chỉ đạo lực lượng này tham gia trực chốt kiểm soát tại các cửa ngõ, khu cách ly, khu phong tỏa. Trên tuyến biên giới, các tổ, chốt dân quân đã phối hợp, tham gia hơn 3.500 lượt tuần tra, phát hiện và xử lý hàng trăm trường hợp nhập cảnh trái phép, ngăn chặn nguy cơ dịch bệnh xâm nhập. Đặc biệt, khi bão số 3 (Yagi) đổ bộ vào địa bàn Tỉnh, gần 42.000 lượt cán bộ, chiến sĩ dân quân tự vệ đã được huy động để hỗ trợ sơ tán người dân, gia cố đê điều, cung cấp lương thực cho các hộ bị ảnh hưởng, v.v. Trong xây dựng nông thôn mới, xóa đói giảm nghèo, hằng năm, lực lượng dân quân tự vệ đã phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể tổ chức nhiều hoạt động hỗ trợ nhân dân vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo phát triển sản xuất, nâng cao đời sống; hàng nghìn lượt cán bộ, chiến sĩ dân quân tự vệ đã tham gia xây dựng cầu, đường giao thông nông thôn, kênh mương thủy lợi, sửa chữa nhà ở cho các hộ nghèo, gia đình chính sách. Các đơn vị tự vệ trong các doanh nghiệp không chỉ quyên góp ủng hộ đồng bào vùng sâu, vùng xa bằng vật chất, mà còn hướng dẫn kỹ thuật canh tác, chăn nuôi, hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm,… góp phần nâng cao thu nhập, ổn định đời sống nhân dân.

Hiện nay, trên địa bàn Tỉnh, tình hình biên giới, biển, đảo, an ninh tôn giáo và các vấn đề an ninh phi truyền thống về cơ bản vẫn ổn định, song có mặt vẫn tiềm ẩn nhiều diễn biến phức tạp, đặt ra yêu cầu ngày càng cao đối với nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc. Trước bối cảnh đó, Đảng ủy Quân sự, Bộ Chỉ huy Quân sự Tỉnh xác định tiếp tục tham mưu với Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân Tỉnh lãnh đạo, chỉ đạo và triển khai xây dựng lực lượng dân quân tự vệ “vững mạnh, rộng khắp”, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới; tập trung vào một số nội dung, giải pháp chủ yếu sau:

Một là, quán triệt, thực hiện nghiêm Kết luận số 41/KL-TW, ngày 31/3/2009 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 16-CT/TW về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng dân quân tự vệ và lực lượng dự bị động viên trong tình hình mới”. Đảng ủy Quân sự, Bộ Chỉ huy Quân sự Tỉnh tiếp tục tham mưu, giúp Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân Tỉnh điều chỉnh, bổ sung và triển khai hiệu quả các nghị quyết, chỉ thị, kế hoạch, đề án về tổ chức, xây dựng lực lượng dân quân tự vệ theo hướng “tổ chức lực lượng hợp lý, chất lượng tốt, lấy xây dựng về chất lượng chính trị là chính”, đảm bảo chặt chẽ, thống nhất, phù hợp. Đẩy mạnh thực hiện Hướng dẫn số 24-HD/BTCTW, ngày 20/9/2023 của Ban Tổ chức Trung ương về “Tổ chức và hoạt động của chi bộ quân sự xã, phường, thị trấn” gắn với tăng cường bồi dưỡng, phát triển đảng trong lực lượng dân quân tự vệ, nhất là các đơn vị tự vệ thuộc khối doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Đặc biệt, tham mưu, chỉ đạo củng cố kiện toàn cơ quan quân sự, lực lượng dân quân tự vệ ở các cơ quan, tổ chức, xã, phường tinh gọn theo Nghị quyết số 18-NQ/TW, ngày 25/10/2017, của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”; tích cực triển khai xây dựng hải đội dân quân thường trực bảo đảm đúng tiến độ, chất lượng theo lộ trình kế hoạch.

Hai là, tích cực đổi mới công tác huấn luyện, nâng cao chất lượng tổng hợp của lực lượng dân quân tự vệ. Bám sát phương châm “cơ bản, thiết thực, chất lượng”, Tỉnh đẩy mạnh đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp huấn luyện sát thực tế, đối tượng, địa bàn. Theo đó, đối với tổ dân quân cơ động, tập trung huấn luyện kỹ năng phối hợp với các lực lượng chức năng trong nắm bắt tình hình, xử lý các vụ việc vi phạm pháp luật, điều tiết giao thông và giữ gìn an ninh, trật tự. Đối với dân quân tuyến biên giới, chú trọng nâng cao khả năng tuần tra, kiểm soát, phát hiện và xử lý các hành vi xâm phạm chủ quyền, bảo vệ an ninh biên giới quốc gia. Đối với dân quân tự vệ biển, đẩy mạnh huấn luyện khai thác, sử dụng tàu, thuyền, trang thiết bị hiện đại; nâng cao khả năng phối hợp cứu hộ, cứu nạn trên biển, đấu tranh chống vi phạm và bảo vệ vùng biển, đảo. Đối với lực lượng tự vệ trong các doanh nghiệp ngành than, tập trung huấn luyện công tác nắm tình hình, phối hợp với cơ quan chức năng để xử lý các vấn đề về an ninh, an toàn; rèn luyện kỹ năng sử dụng trang thiết bị, máy móc trong cứu hộ, cứu sập hầm lò.

Ba là, chú trọng bảo đảm cơ sở vật chất, trang thiết bị và chế độ chính sách đối với dân quân tự vệ. Cùng với triển khai hiệu quả Đề án xây dựng trụ sở cơ quan quân sự cấp xã, các chốt dân quân tự vệ biển, biên giới phù hợp với tình hình địa phương và quy hoạch khu vực phòng thủ,... Đảng ủy Quân sự, Bộ Chỉ huy Quân sự Tỉnh chủ động tham mưu, giúp Tỉnh xây dựng, triển khai các đề án, bố trí ngân sách về bảo đảm trang thiết bị, chế độ chính sách cho lực lượng dân quân tự vệ, ưu tiên lực lượng dân quân tự vệ biển, biên giới và lực lượng thực hiện nhiệm vụ diễn tập, huấn luyện, canh trực các dịp lễ, Tết, sự kiện chính trị quan trọng của đất nước, địa phương, tham gia công tác phòng, chống thiên tai, tìm kiếm cứu hộ, cứu nạn. Tiếp tục nghiên cứu, đề xuất các chủ trương, giải pháp bảo đảm chế độ, chính sách phù hợp với nguồn lực địa phương, tạo điều kiện tốt nhất để lực lượng dân quân tự vệ yên tâm cống hiến, tiếp tục phát huy vai trò quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, xứng đáng là “lá chắn thép” nơi địa đầu Đông Bắc, góp phần bảo vệ vững chắc thành quả cách mạng, giữ gìn môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước.

Đại tá KHÚC THÀNH DƯ, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Chỉ huy trưởng Bộ Chỉ huy Quân sự Tỉnh
__________________        

1 - Đến nay, lực lượng dân quân tự vệ của Tỉnh chiếm 1,74% dân số; được tổ chức thành 171 đơn vị cấp xã; 318 đơn vị thuộc cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp trên các địa bàn trọng điểm, biên giới, hải đảo; 49 đơn vị ngành than.