“Xây dựng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại”¹ là một trong những chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước ta, được xác định trong Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng. Thực hiện tốt chủ trương chiến lược này sẽ nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu của Quân đội, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Trong công cuộc đổi mới toàn diện đất nước, cùng với sự phát triển của kinh tế - xã hội, lực lượng vũ trang nói chung, Quân đội nhân dân Việt Nam nói riêng đã được Đảng và Nhà nước quan tâm đầu tư xây dựng từng bước hiện đại, một số quân chủng, binh chủng, lực lượng tiến thẳng lên hiện đại. Khi đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển mới, cùng với sự bứt phá phát triển kinh tế - xã hội, nhiệm vụ bảo vệ vững chắc Tổ quốc sẽ có bước phát triển, đặt ra yêu cầu cao, đòi hỏi cấp thiết xây dựng Quân đội nhân dân hiện đại.

Đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm và đồng chí Chủ tịch nước Lương Cường tặng hoa, chụp ảnh lưu niệm cùng Đoàn đại biểu Đảng bộ Quân đội dự Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng. Ảnh: qdnd.vn

Hiện đại là một trong những tiêu chí đánh giá trình độ của một quân đội và tùy theo điều kiện, hoàn cảnh của từng quốc gia mà xác định xây dựng quân đội từng bước hiện đại hoặc tiến thẳng lên hiện đại. Để xây dựng quân đội hiện đại phải xác định rõ các tiêu chí, làm cơ sở triển khai thực hiện, trong đó, cần xây dựng toàn diện cả con người và vũ khí, trang bị kỹ thuật của tất cả các quân chủng, binh chủng, lực lượng đều tiến lên hiện đại, trên tất cả các lĩnh vực: chính trị tư tưởng, tổ chức biên chế, trình độ, năng lực, vũ khí, trang bị kỹ thuật, huấn luyện, tác chiến, nghệ thuật quân sự, v.v. Nói như vậy, không có nghĩa là xây dựng quân đội hiện đại là có ngay quân đội hiện đại, mà chúng ta phải xác định từng tiêu chí cụ thể của quân đội hiện đại để từ đó xây dựng quân đội tiến thẳng lên hiện đại theo các tiêu chí đó mà không phải trải qua quá trình xây dựng quân đội ở các trình độ khác, thấp hơn và khi thực hiện được vấn đề này thời gian tiến lên hiện đại sẽ được rút ngắn; tiếp theo đó là quá trình củng cố, bổ sung, phát triển quân đội theo trình độ hiện đại chung của quân đội các nước trong khu vực và thế giới.

Những năm qua, Quân đội ta đã được Đảng và Nhà nước quan tâm, đầu tư xây dựng từng bước hiện đại theo tiêu chí hiện đại của quân đội hiện đại và từng bước tiếp cận trình độ của quân đội hiện đại. Trong đó, trình độ của cán bộ, chiến sĩ đã tiếp cận trình độ hiện đại; một số lĩnh vực, như: nghệ thuật quân sự, xây dựng chính quy, tổ chức chỉ huy, huấn luyện và tác chiến đã từng bước tiếp cận trình độ tác chiến hiện đại của chiến tranh nhân dân bảo vệ Tổ quốc. Riêng vũ khí, trang bị, phương tiện kỹ thuật đã tiến hành hiện đại hóa cho từng quân chủng, binh chủng và lực lượng.

Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII xác định: “Xây dựng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, một số quân chủng, binh chủng, lực lượng tiến thẳng lên hiện đại, tạo tiền đề vững chắc, phấn đấu năm 2030 xây dựng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại”². Theo chủ trương này, trong nhiệm kỳ Đại hội XIII, Đảng ta đã xác định, tạo tiền đề vững chắc để đến năm 2030 xây dựng Quân đội nhân dân hiện đại. Tuy nhiên, sau gần 40 năm đổi mới, hiện nay, cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín của đất nước được nâng lên, là nền tảng quan trọng để đất nước vươn mình trong kỷ nguyên phát triển mới. Do vậy, trong Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng, Đảng ta xác định: “Xây dựng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Đảng, Nhà nước và Nhân dân, kiên định với mục tiêu lý tưởng cách mạng của Đảng; bảo đảm chất lượng tổng hợp và sức mạnh chiến đấu cao, làm nòng cốt trong sự nghiệp quốc phòng, an ninh, tiến tới xây dựng nền quốc phòng hiện đại, bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong tình hình mới”³. Như vậy, không đợi đến năm 2030, mà ngay sau Đại hội XIV, Đảng ta đã xác định xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam hiện đại. Đây là chủ trương đúng đắn thể hiện tư duy, tầm nhìn chiến lược của Đảng.

Trước hết, xuất phát từ tình hình thế giới, khu vực. Bối cảnh thế giới, khu vực hiện nay và thời gian tới, tuy hòa bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế lớn, song đứng trước nhiều thách thức mới, phức tạp hơn. Cục diện thế giới đang có sự chuyển biến nhanh, phức tạp chưa từng có, theo hướng đa cực, đa trung tâm, đa tầng nấc và phân tuyến mạnh. Các nước lớn tập hợp lực lượng, điều chỉnh chiến lược và cạnh tranh chiến lược ngày càng gay gắt, quyết liệt cả về phạm vi và cường độ. Khu vực châu Á - Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương tiếp tục là trung tâm phát triển năng động, đồng thời là khu vực trọng điểm cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn, tiềm ẩn nguy cơ có thể xảy ra xung đột, chiến tranh, nhất là tranh chấp chủ quyền lãnh thổ, biên giới, biển, đảo, trong đó có khu vực Biển Đông. Để bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc, các nước trên thế giới, nhất là các nước lớn, các nước có nền kinh tế phát triển đã tăng ngân sách quốc phòng, không ngừng hiện đại hóa quân đội, trọng tâm là hiện đại hóa vũ khí, trang bị, phương tiện kỹ thuật.

Tổ hợp tên lửa “Trường Sơn” (VCS-01) của Viettel tại Triển lãm thành tựu đất nước. Ảnh: qdnd.vn

Đứng trước tình hình thế giới, khu vực như vậy, Việt Nam cần phải xây dựng Quân đội ở một trình độ mới, cao hơn - trình độ hiện đại, để chủ động bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong giai đoạn cách mạng mới. Trong đó, cần đặc biệt chú trọng nâng cao chất lượng công tác nghiên cứu, nắm, đánh giá, dự báo tình hình thế giới, khu vực, xu hướng, ý đồ chiến lược và khả năng tập hợp lực lượng của các nước lớn, kịp thời tham mưu với Đảng, Nhà nước các chủ trương, đối sách, xử lý thắng lợi các tình huống, không để bị động, bất ngờ, không để mâu thuẫn, tranh chấp phát triển thành xung đột vũ trang, chiến tranh, kiên quyết kiên trì bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, vùng trời, vùng biển; bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia - dân tộc; giữ vững môi trường hòa bình ổn định để phát triển đất nước; đồng thời, nâng cao năng lực và thực hiện tốt chức năng nghiên cứu, tham mưu chiến lược về quân sự, quốc phòng.

Hai là, yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới và những thành tựu sau gần 40 năm đổi mới đất nước. Sau Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, năm 2026, đất nước ta bước vào kỷ nguyên phát triển mới. Trong kỷ nguyên này, cùng với sự phát triển vượt bậc về kinh tế - xã hội, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc cũng có bước phát triển mới và trên cơ sở các nội dung của Chiến lược bảo vệ Tổ quốc năm 2023, đặt ra yêu cầu bảo vệ Tổ quốc ở một trình độ mới cao hơn. Đó là, bảo vệ lợi ích quốc gia - dân tộc, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc; bảo vệ Đảng, Nhà nước, Nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa; bảo vệ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; bảo vệ vị thế, uy tín của đất nước; bảo vệ an ninh con người, an ninh chính trị, môi trường hòa bình, ổn định để xây dựng và phát triển đất nước; bảo vệ các thành quả của kỷ nguyên phát triển mới, các công trình năng lượng quốc gia, cảng biển, sân bay, nhà máy điện hạt nhân, đường sắt tốc độ cao, các công trình văn hóa, công trình phòng thủ quốc gia, v.v.

Đến nay, Việt Nam không còn là một nước nhỏ, với hơn 100 triệu dân cư ngụ trên dải đất hình chữ S, kéo dài từ Bắc xuống Nam nên dễ bị chia cắt nếu chiến tranh xảy ra; vùng biển rộng, bờ biển dài, có nhiều đảo, quần đảo xa bờ, rất có giá trị về kinh tế và quân sự, nếu chiến tranh xảy ra, so với tác chiến trên bộ, tác chiến trên biển vận dụng phương thức tiến hành chiến tranh nhân dân có những hạn chế nhất định. Chính vì vậy, rất cần Quân đội có trình độ tác chiến chiến tranh nhân dân hiện đại, nhất là trình độ, khả năng tác chiến ở tầm cao, tầm xa, trên biển, dưới ngầm, tác chiến ban đêm, tác chiến trong các môi trường, điều kiện thời tiết khác nhau; có sức mạnh răn đe hiệu quả từ thời bình và sẵn sàng đánh thắng trong các tình huống chiến tranh, dưới mọi hình thức và quy mô khác nhau - một trong những yếu tố quan trọng để xây dựng Quân đội hiện đại. Cùng với đó, cần quan tâm xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao cho Quân đội, nhất là nguồn nhân lực công nghiệp quốc phòng, bảo đảm lực lượng này có đủ khả năng làm chủ khoa học, công nghệ tiên tiến, hiện đại.

Hơn nữa, sau gần 40 năm thực hiện công cuộc đổi mới, đất nước ta đã đạt được những thành tựu to lớn có ý nghĩa lịch sử và thời đại, cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín của đất nước được nâng lên, là thời kỳ khởi động, tích lũy năng lượng và chạy đà, là nền tảng quan trọng để đất nước vươn mình trong kỷ nguyên phát triển mới; đó cũng là thời kỳ tạo ra điều kiện, thời cơ, nền tảng vững chắc để xây dựng Quân đội nhân dân hiện đại. Kỷ nguyên phát triển mới sẽ cung cấp cho Quân đội nguồn nhân lực chất lượng cao, con người công nghiệp, tư duy, hành động và tác phong công nghiệp - sản phẩm của nền công nghiệp hiện đại, điều kiện tiên quyết có ý nghĩa quyết định xây dựng Quân đội nhân dân hiện đại. Đồng thời, cung cấp cho Quân đội nguồn tài chính, cơ sở vật chất kỹ thuật của một quốc gia có nền công nghiệp hiện đại, nhất là xây dựng ngành công nghiệp quốc phòng hiện đại - điều kiện rất quan trọng trong xây dựng Quân đội hiện đại. Như vậy, bước vào giai đoạn cách mạng mới, giai đoạn dân tộc ta thực hiện các mục tiêu của kỷ nguyên phát triển mới, giai đoạn đặt ra yêu cầu cao cho sự cần thiết phải xây dựng Quân đội hiện đại và tạo ra các điều kiện cần và đủ để xây dựng Quân đội hiện đại.

Ba là, thực tiễn xây dựng Quân đội những năm qua. Trong công cuộc đổi mới toàn diện đất nước, Quân đội ta đã trải qua nhiều năm xây dựng từng bước hiện đại và đạt được nhiều thành tựu rất quan trọng, từng bước đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc ngày càng cao, tạo nền tảng, tiền đề vững chắc để xây dựng Quân đội hiện đại. Đặc biệt, trong giai đoạn 2020 - 2025, chúng ta đã cơ bản hoàn thành mục tiêu xây dựng Quân đội “tinh, gọn, mạnh”, tạo ra những điều kiện cần thiết để xây dựng Quân đội hiện đại. Trong 08 tiêu chí xây dựng Quân đội nhân dân hiện đại trong tình hình mới, có những tiêu chí đã đáp ứng được yêu cầu xây dựng Quân đội hiện đại, phần lớn các tiêu chí đã có những yếu tố nền tảng cho xây dựng Quân đội hiện đại. Về tiêu chí vững mạnh về chính trị: Quân đội ta từ ngày thành lập đến nay, luôn luôn là Quân đội vững mạnh về chính trị, có ý chí, quyết tâm chiến đấu đặc biệt cao, có bản lĩnh chính trị vững vàng trong mọi tình huống, luôn là lực lượng trung thành, tin cậy của Đảng, Nhà nước và Nhân dân, có nhận thức đúng về xây dựng Quân đội hiện đại - nhân tố chủ yếu, quyết định việc xây dựng thành công Quân đội hiện đại. Bên cạnh đó, cũng cần tiếp tục đột phá phát huy, lan tỏa giá trị, phẩm chất cao đẹp “Bộ đội Cụ Hồ” thời kỳ mới, chú trọng phát triển văn hóa chính trị, văn hóa quân sự; khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, tự tin, tự chủ, tự lực, tự cường và lòng tự hào, tự tôn, dân tộc; tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cán bộ cấp chiến lược, cán bộ chủ trì có đủ phẩm chất, năng lực, uy tín, ngang tầm nhiệm vụ, “dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn thử thách và dám hành động vì lợi ích chung”.

Các tiêu chí về tổ chức, biên chế; huấn luyện - đào tạo; phát triển lý luận quân sự, quốc phòng; hội nhập quốc tế và đối ngoại quốc phòng; công tác hậu cần - kỹ thuật đều là các tiêu chí chứa đựng những cơ sở của nhân tố hiện đại. Thời gian qua, chúng ta đã cơ bản hoàn thành điều chỉnh tổ chức Quân đội “tinh, gọn, mạnh”; triển khai thực hiện nghiêm kết luận của Trung ương và Đề án tiếp tục sắp xếp tổ chức quân sự địa phương tinh, gọn, mạnh phù hợp với tổ chức chính quyền địa phương hai cấp; trình độ, khả năng sẵn sàng chiến đấu của các cơ quan, đơn vị trong toàn quân được nâng lên, đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới. Công tác huấn luyện có nhiều đổi mới, sát với thực tiễn và hình thức tác chiến mới, làm chủ được vũ khí trang bị hiện đại có trong biên chế. Công tác nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, phát triển lý luận được tiến hành có chất lượng, hiệu quả; công tác hội nhập quốc tế và đối ngoại quốc phòng tiếp tục được đẩy mạnh, góp phần nâng cao vị thế, uy tín quốc tế của đất nước và Quân đội. Phương thức bảo đảm hậu cần, kỹ thuật có nhiều đổi mới, sáng tạo, được điều chỉnh phù hợp với cơ chế chính sách và thực tiễn yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới, v.v. Vì vậy, thời gian tới, tổ chức, biên chế của các cơ quan, đơn vị trong toàn quân cần tiếp tục được củng cố, kiện toàn “tinh, gọn, mạnh” hơn nữa, phù hợp với tiêu chí xây dựng Quân đội hiện đại. Huấn luyện - đào tạo, phát triển lý luận quân sự, quốc phòng, bên cạnh nghiên cứu phát huy cao độ các phương pháp tác chiến chiến tranh nhân dân truyền thống, cũng cần quan tâm đầu tư nghiên cứu các phương pháp tác chiến chiến tranh nhân dân hiện đại, tác chiến hiệp đồng quân chủng, binh chủng hiện đại, tác chiến liên hợp, tổ chức, chỉ huy tác chiến theo hướng tự động hóa. Công tác bảo đảm hậu cần - kỹ thuật cũng cần được nghiên cứu bảo đảm tác chiến theo hướng hiện đại. Cùng với đó, tiếp tục đẩy mạnh hội nhập quốc tế và đối ngoại quốc phòng theo chủ trương của Đảng và Nhà nước, nhất là Nghị quyết số 59-NQ/TW, ngày 24/01/2025 của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế trong tình hình mới và Kết luận số 53-KL/TW, ngày 28/4/2023 của Bộ Chính trị về Hội nhập quốc tế và đối ngoại quốc phòng đến năm 2030 và những năm tiếp theo, v.v.

Tiêu chí về vũ khí, trang bị kỹ thuật, công nghiệp quốc phòng - các tiêu chí thể hiện rõ nhất trình độ hiện đại của Quân đội. Những năm qua, chúng ta đã tiếp cận được mức độ nhất định trình độ hiện đại của một số loại vũ khí, trang bị, nhất là vũ khí, trang bị của lực lượng Hải quân, Phòng không - Không quân, Pháo binh - Tên lửa, Tăng - Thiết giáp, Tác chiến điện tử, Tác chiến không gian mạng,… tạo ra cơ sở khá vững chắc để tiến lên xây dựng Quân đội hiện đại. Thời gian tới, công nghiệp quốc phòng cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ mới, tiên tiến, lưỡng dụng, làm chủ công nghệ nền, công nghệ lõi trong nghiên cứu, thiết kế chế tạo, sản xuất các loại vũ khí, trang bị kỹ thuật, nhất là các loại vũ khí chiến lược, theo hướng “đi tắt, đón đầu” để đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội hiện đại.

Xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam hiện đại là yêu cầu tất yếu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc. Với những gì đang có và sẽ có từ kỷ nguyên này, chúng ta tin tưởng chắc chắn rằng, nhất định dân tộc Việt Nam sẽ xây dựng thành công Quân đội nhân dân Việt Nam hiện đại - niềm tin, niềm hy vọng và tự hào của cả dân tộc vào đội quân từ Nhân dân mà ra, vì Nhân dân mà chiến đấu.

Trung tướng, PGS, TS. TRẦN THÁI BÌNH
_________________       

1 - ĐCSVN – Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng, Nxb CTQGST, H. 8/2025, tr. 36.

2 - ĐCSVN –  Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb CTQGST, H. 2021, tr. 158.

3 - ĐCSVN – Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng, Nxb CTQGST, H. 8/2025, tr. 36.