“Đẩy mạnh triển khai đồng bộ, sáng tạo, hiệu quả công tác đối ngoại; nâng tầm và phát huy vai trò đối ngoại đảng, ngoại giao nhà nước và đối ngoại nhân dân”¹ là một trong những nhiệm vụ trọng tâm được xác định trong Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng. Thực hiện tốt nhiệm vụ này sẽ góp phần kiến tạo môi trường hòa bình, ổn định, hữu nghị, hợp tác, tạo điều kiện thuận lợi để phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Thực tiễn lịch sử Việt Nam cho thấy, trong mỗi giai đoạn, mỗi chặng đường cách mạng, với đường lối đúng đắn, nhất quán, linh hoạt, đối ngoại đều có những đóng góp quan trọng đối với sự phát triển của đất nước.

Dưới sự lãnh đạo của Đảng, sau 40 năm thực hiện công cuộc đổi mới, cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế của Việt Nam được nâng lên. Đây là nền tảng quan trọng để đất nước vươn mình trong kỷ nguyên phát triển mới, thực hiện thắng lợi các mục tiêu chiến lược đã đề ra. Trong thành tựu to lớn đó, đối ngoại đã đóng vai trò quan trọng, đưa Việt Nam hội nhập sâu rộng, toàn diện với khu vực, thế giới, tranh thủ tối đa nguồn lực bên ngoài, tạo nền tảng vững chắc để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Đồng chí Tồng Bí thư Tô Lâm chủ trì làm việc với Đảng ủy Bộ Ngoại giao. Nguồn: TTXVN

Trước những thay đổi mang tính thời đại của khu vực và thế giới, đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm đã khẳng định, từ nay đến năm 2030 là giai đoạn quan trọng nhất để xác lập trật tự thế giới mới. Đây cũng là thời kỳ quan trọng, giai đoạn nước rút của cách mạng Việt Nam để đạt được mục tiêu 100 năm thành lập Đảng (năm 2030), tạo tiền đề vững chắc để đạt được các mục tiêu, kế hoạch 100 năm thành lập nước (năm 2045). Nhằm tiếp tục phát huy vai trò của đối ngoại trong kỷ nguyên phát triển mới, Đảng và Nhà nước ta đã đề ra nhiều nội dung rất quan trọng với nội hàm mới, định hướng đường lối đối ngoại của đất nước. Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng, Nghị quyết số 59-NQ/TW, ngày 24/01/2025 của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế trong tình hình mới và các phát biểu chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm đều khẳng định, đẩy mạnh đối ngoại, hội nhập quốc tế là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên. Đồng chí Tổng Bí thư cũng nhấn mạnh, đối ngoại, ngoại giao Việt Nam phải vươn lên những tầm cao mới, góp phần nâng cao vai trò, vị thế của Việt Nam trong nền chính trị thế giới, nền kinh tế toàn cầu và nền văn minh nhân loại.

Về tổng thể, đường lối đối ngoại của Việt Nam thời kỳ đổi mới đã bám sát lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và truyền thống ngoại giao của dân tộc; được kế thừa và phát triển qua các kỳ đại hội của Đảng. Song hiện nay, trước những biến chuyển nhanh, phức tạp của tình hình thế giới và khu vực, với thời cơ và thách thức đan xen, cùng nền tảng là những thành tựu vĩ đại của 40 năm đổi mới, tâm thế của một dân tộc đang khát khao vươn lên, hơn bao giờ hết, đối ngoại Việt Nam cần có những bước phát triển mạnh mẽ, phát huy vai trò tiên phong, tiếp tục đóng góp xứng đáng để hiện thực hóa các mục tiêu chiến lược trong kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc.

Trước hết, tiếp tục giữ vững nguyên tắc lợi ích quốc gia - dân tộc là trên hết. Theo đó, mọi hoạt động đối ngoại đều hướng đến mục tiêu bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc; bảo vệ Đảng, Nhà nước, Nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa; đồng thời, cần tạo điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế, nâng cao đời sống Nhân dân. Bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia - dân tộc trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế; bảo vệ và giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển, vì hạnh phúc của Nhân dân; hợp tác bình đẳng cùng có lợi. Quá trình thực hiện cần mềm dẻo, linh hoạt theo phương châm “dĩ bất biến, ứng vạn biến”: đó là thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ đối ngoại; linh hoạt trong ứng xử, tận dụng cơ hội từ xu thế hợp tác, hội nhập, nhưng cũng chủ động ứng phó với các nguy cơ cạnh tranh, xung đột lợi ích. Đây chính là phong cách ngoại giao Việt Nam, kế thừa giá trị truyền thống của ông cha và phát triển trong thời kỳ mới. Đối ngoại và ngoại giao cũng cần phải lưu ý tới việc “lấy bên ngoài phục vụ bên trong”, học hỏi bài học của bên ngoài để soi chiếu vào thực tiễn của đất nước. Trong kỷ nguyên mới, đối ngoại cần tiếp tục góp phần bảo đảm vững chắc môi trường hòa bình, ổn định cho phát triển; đồng thời, lấy phát triển làm mục tiêu ưu tiên và cũng chính là điều kiện, tiền đề để bảo đảm lợi ích quốc gia - dân tộc.

Hai là, phát huy mạnh mẽ vai trò trọng yếu, thường xuyên của đối ngoại. Đối ngoại cần phối hợp chặt chẽ với các cấp, ngành, lực lượng, nhất là phối hợp với Quân đội, Công an, duy trì môi trường hòa bình, ổn định, bảo vệ vững chắc Tổ quốc. Chủ động nghiên cứu, nắm, dự báo chính xác diễn biến tình hình thế giới có tác động đến quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia - dân tộc, từ đó tham mưu, đề xuất với Đảng, Nhà nước các biện pháp để hóa giải những khó khăn, thách thức từ sớm, từ xa. Mặt khác, cần đẩy mạnh và phát triển các hình thức ngoại giao mới, phù hợp với nhu cầu và định hướng phát triển của đất nước trong giai đoạn mới. Kết hợp chặt chẽ giữa kinh tế với quốc phòng và an ninh, chú trọng đẩy mạnh hợp tác kinh tế ở khu vực biên giới với các nước láng giềng, góp phần củng cố đường biên giới hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển.

Bên cạnh đó, cần kết hợp đồng bộ, nhuần nhuyễn ngoại giao chính trị, ngoại giao kinh tế, ngoại giao văn hóa, ngoại giao khoa học - công nghệ, ngoại giao nông nghiệp, ngoại giao môi trường,... với các lĩnh vực khác; trong đó ngoại giao chính trị là trọng yếu, ngoại giao kinh tế là đột phá, ngoại giao văn hóa là nền tảng. Đặc biệt, ngoại giao chính trị cần tiếp tục củng cố vững chắc tin cậy chính trị, gia tăng đan xen lợi ích với các đối tác, xử lý hiệu quả tổng thể quan hệ với các nước láng giềng, nước lớn, các đối tác quan trọng, góp phần tạo thế và lực mới cho đất nước; ngoại giao kinh tế phải khơi dậy được động lực bên trong, mở ra triển vọng phát triển mới, tạo bước nhảy vọt về tăng tưởng kinh tế bền vững, duy trì sự phát triển lành mạnh, ổn định của kinh tế vĩ mô và ứng phó với các thách thức toàn cầu mới (biến đổi khí hậu, an ninh năng lượng, tài nguyên, môi trường, an ninh mạng, thiên tai, dịch bệnh,…).

Ba là, xây dựng nền ngoại giao tích cực, chủ động, sáng tạo, gắn kết và đóng góp thiết thực vào thực hiện các mục tiêu phát triển đất nước. Theo đó, ngành Ngoại giao cần tích cực, chủ động và sáng tạo hơn nữa, đi tiên phong trong thực hiện nhiệm vụ gắn kết đất nước với thế giới, dân tộc với thời đại; đưa đất nước chủ động tham gia giải quyết các vấn đề chung của thế giới; gìn giữ và không ngừng vun đắp tình cảm tốt đẹp của nhân dân thế giới với đất nước và con người Việt Nam. Thường xuyên củng cố và nâng cao vai trò, vị trí của Việt Nam trong nền chính trị thế giới, nền kinh tế toàn cầu và nền văn minh nhân loại, tham gia có hiệu quả hơn vào giải quyết các vấn đề chung của khu vực và toàn cầu, đóng góp ngày càng nhiều cho hòa bình, ổn định, phát triển của thế giới, hạnh phúc của nhân loại, văn minh toàn cầu, qua đó tạo thế và lực mới, tạo dựng môi trường quốc tế có lợi cho cách mạng Việt Nam, góp phần đắc lực xây dựng diện mạo, sức mạnh và vị thế của đất nước.

Bí thư Trung ương Đảng, Quyền Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Lê Hoài Trung gặp Bộ trưởng Ngoại giao Ukraine Andrii Sybiha. Nguồn: TTXVN

Bốn là, đặc biệt coi trọng quan hệ với các nước lớn, xử lý khôn khéo, hài hòa quan hệ với các quốc gia, tổ chức khu vực và quốc tế. Để thực hiện hiệu quả giải pháp này, ngành Ngoại giao cần phối hợp chặt chẽ với các ban, bộ ngành, tham mưu cho Đảng, Nhà nước xử lý hài hòa, khôn khéo và cân bằng lợi ích quốc gia - dân tộc trong quan hệ với các nước, đặc biệt là các nước lớn, từ đó hóa giải các nguy cơ, tác động bất lợi từ sớm, từ xa. Tranh thủ khai thác tiềm lực kinh tế, tạo đột phá trong quan hệ kinh tế với các nước lớn, nhất là với các nước còn nhiều dư địa và tiềm năng trong hợp tác phát triển kinh tế, thương mại, khoa học - công nghệ. Sẵn sàng đóng vai trò cầu nối, đối thoại giữa các cường quốc, giúp kiểm soát hiệu quả các điểm nóng, bất đồng, vì lợi ích chung của tất cả các bên, vì hòa bình, hợp tác, phát triển ở khu vực và trên thế giới.

Tiếp tục củng cố môi trường chiến lược xung quanh bằng cách đưa các mối quan hệ song phương, đa phương với các nước ASEAN đi vào chiều sâu, ổn định, bền vững, đóng góp tích cực vào việc củng cố đoàn kết ASEAN cũng như vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực. Phối hợp chặt chẽ với các nước thành viên, tích cực thúc đẩy quan hệ giữa ASEAN với mạng lưới các đối tác bên ngoài, nhất là với các nước lớn, các trung tâm quyền lực trên thế giới. Đồng thời, thể hiện vai trò trong giải quyết các vấn đề liên quan đến hòa bình, an ninh và phát triển của khu vực; chủ động tham gia vào việc hình thành các khuôn khổ, luật chơi mới, đặc biệt là các khuôn khổ liên quan đến vấn đề công nghệ, bảo đảm tốt nhất lợi ích quốc gia - dân tộc.

Năm là, xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác đối ngoại ngang tầm nhiệm vụ. Trong buổi làm việc với Ban cán sự đảng Bộ Ngoại giao (ngày 29/8/2024), đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm đã căn dặn, cán bộ làm công tác đối ngoại phải “là những con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa tiêu biểu nhất, văn hóa nhất, thông tuệ nhất về luật pháp quốc tế, truyền thống, phong tục, văn hóa, luật pháp sở tại, nguyên tắc đối ngoại và hợp tác quốc tế”. Để xây dựng đội ngũ cán bộ đối ngoại trong kỷ nguyên phát triển mới “vừa hồng, vừa chuyên”, xứng đáng là “công dân toàn cầu”, có khả năng làm việc trong môi trường đa văn hóa, đa phương tiện, các cấp, ngành, nòng cốt, chuyên trách là Bộ Ngoại giao cần tiếp tục đổi mới toàn diện công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, bảo đảm đội ngũ này thực sự là những người có bản lĩnh chính trị vững vàng, có hiểu biết và nhạy cảm về văn hóa, nghi lễ, có kiến thức tổng hợp, kỹ năng toàn diện xứng tầm quốc tế, không ngừng tiên phong đổi mới, sáng tạo, có đóng góp thiết thực vào thực hiện các mục tiêu đối ngoại trong giai đoạn mới.

Có phương án bố trí, sử dụng và luân chuyển đội ngũ cán bộ làm công tác đối ngoại khoa học, phù hợp theo hướng “tinh gọn, hiệu quả”; có cơ chế, chính sách thu hút nhân tài ở cả trong nước và nước ngoài vào công tác trong ngành Ngoại giao. Bảo đảm đầy đủ cơ sở vật chất và các điều kiện khác để đội ngũ cán bộ, chuyên viên yên tâm công tác, tận tâm, tận lực cống hiến; trong đó, chú trọng chế độ đãi ngộ gắn với cấp, hàm ngoại giao cho cán bộ làm việc ở trong nước, thành viên cơ quan ngoại giao đại diện Việt Nam ở nước ngoài tương xứng với vị thế của Việt Nam và mặt bằng chung của khu vực.

Trong kỷ nguyên phát triển mới, đối ngoại Việt Nam đang đứng trước những sứ mệnh nặng nề song cũng rất vinh quang. Kế thừa truyền thống ngoại giao hòa hiếu của dân tộc và tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh, đối ngoại Việt Nam sẽ tô thắm thêm những trang sử vàng của nền ngoại giao nước nhà, góp phần hiện thực hóa các mục tiêu chiến lược trong xây dựng và phát triển đất nước, nâng cao vị thế và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế, sánh vai với các cường quốc năm châu như Bác Hồ hằng mong ước.

TS. VŨ DUY THÀNH, Bộ Ngoại giao
_________________       

1 - ĐCSVN – Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng, Nxb CTQGST, H. 8/2025, tr. 50.