Với chủ trương theo đuổi một chiến lược phát triển ba bước trong tiến trình hiện đại hóa quốc phòng và các lực lượng vũ trang, Trung Quốc đang đẩy mạnh cuộc cách mạng quân sự. Chính sách tuyển quân mới của Trung Quốc - điểm thay đổi căn bản của nó là: tuyển dụng sinh viên tốt nghiệp đại học và cao đẳng vào quân đội - là một phần của cuộc cách mạng quân sự đó.

 Trước đây, đối tượng tuyển quân của Quân Giải phóng nhân dân Trung Quốc chủ yếu là thanh niên nông thôn và thành thị chưa có việc làm; chưa hoặc không có đủ điều kiện trúng tuyển vào các trường đại học, cao đẳng. Đây là điểm khiến hầu hết đối tượng tuyển quân của Trung Quốc có trình độ học vấn thấp, làm ảnh hưởng đến chất lượng và sự phát triển tổng thể của Quân Giải phóng nhân dân Trung Quốc. Nhìn ở một góc độ nào đó, chính sách tuyển quân mang tính truyền thống này đảm bảo sự ổn định về nguồn tuyển quân và việc tuyển quân cũng thuận lợi do đã có nền nếp từ nhiều năm. Tuy nhiên, cách làm này chỉ phù hợp với việc xây dựng một đội quân đông người được thiết kế để tiến hành một cuộc chiến tranh tiêu hao. Nói cách khác, chính sách tuyển quân truyền thống của Trung Quốc, theo các chuyên gia quân sự nước này, là không phù hợp với việc xây dựng một đội quân gọn, mạnh, được trang bị hiện đại, đủ sức sẵn sàng đối phó thắng lợi với cuộc chiến tranh cường độ lớn, thời gian ngắn, kỹ thuật cao. Chính vì vậy, tuyển quân thế nào để quân nhân có trình độ học vấn cao, đáp ứng đòi hỏi của quá trình hiện đại hóa quân đội, là vấn đề đặt ra ngày càng bức thiết đối với Quân Giải phóng nhân dân Trung Quốc.

Để giải bài toán trên, Chính phủ Trung Quốc và Quân Giải phóng nhân dân Trung Quốc đã tiến hành điều chỉnh chính sách tuyển quân trong gần 10 năm qua. Từ tháng 11-2001, Chính phủ và Quân ủy Trung ương Trung Quốc công bố “Điều lệ (sửa đổi) công tác tuyển quân”. Theo đó, quân đội có thể tuyển dụng các sinh viên đang theo học hoặc đã tốt nghiệp tại các trường đại học và cao đẳng trong cả nước; các sinh viên tình nguyện nhập ngũ có đủ điều kiện sẽ được quân đội tiếp nhận. Năm 2003, quân đội thực hiện tuyển dụng thí điểm và phong hàm hạ sĩ quan cho các sinh viên đã tốt nghiệp các trường đại học và cao đẳng chuyên ngành vào một số đơn vị quân đội. Thời gian thực hiện thí điểm kéo dài trong 5 năm, tức là đến hết năm 2008. Trong thời gian thực hiện thí điểm, nhất là dịp diễn ra từ Công tác tuyển quân mùa Đông năm 2005, Chính phủ và Quân ủy Trung ương đã có một số điều chỉnh về đối tượng tuyển quân, đơn vị nhận quân và các trường hợp ưu tiên.

Cùng với việc điều chỉnh chính sách tuyển quân một cách chủ động, Trung Quốc đã đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền, giáo dục về hình ảnh của Quân Giải phóng nhân dân Trung Quốc, nhằm tạo ra môi trường thuận lợi cho việc áp dụng chính sách tuyển quân mới. Trên thực tế, những năm gần đây, nhất là qua Cuộc duyệt binh Kỷ niệm 60 năm thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa diễn ra vào ngày 1-10-2009, Quân Giải phóng nhân dân Trung Quốc đã để lại ấn tượng mạnh mẽ về khả năng lãnh đạo, tổ chức; về thành quả xây dựng, huấn luyện và về kỷ luật, tác phong của mình đối với đông đảo các tầng lớp trong xã hội, đặc biệt là đối với thanh niên, trong đó bao gồm cả những sinh viên đại học và cao đẳng chuyên ngành. Mặt khác, chính sách ưu đãi được thực hiện đồng bộ và thống nhất đã tạo ra sức hấp dẫn lớn đối với sinh viên đại học, cao đẳng. Một vấn đề quan trọng khác, là trong quá trình thí điểm, Trung Quốc còn chú trọng xem xét đến vấn đề ổn định xã hội và dân sinh để đảm bảo rằng, chính sách tuyển quân mới không ảnh hưởng đến các địa phương, cũng như không làm xáo trộn lớn đến “đầu ra” đối với hệ thống các trường đại học và cao đẳng.

Trên cơ sở đã chuẩn bị đầy đủ các điều kiện cần thiết, kể cả điều kiện về mặt thời gian, đầu tháng 11-2009, Quốc vụ viện và Quân ủy Trung ương Trung Quốc đã triệu tập “Hội nghị công tác tuyển quân mùa Đông” để bàn thảo lần cuối cùng về “Chính sách tuyển quân mới”. Sau đó, “Chính sách tuyển quân mới” của Quân Giải phóng nhân dân Trung Quốc đã được Hội nghị chính thức phê chuẩn. Theo đó, “Chính sách tuyển quân mới” được thực hiện bắt đầu từ đợt tuyển quân mùa Đông năm 2009 trên phạm vi cả nước. Chính sách này đặt ra yêu cầu tiếp tục tăng cường cải cách sâu rộng về đối tượng tuyển dụng, lấy sinh viên tốt nghiệp các trường đại học và cao đẳng chuyên ngành cũng như các trường kỹ thuật trong cả nước là đối tượng tuyển dụng chủ yếu. “Chính sách tuyển quân mới” còn nêu rõ: trong các đối tượng tuyển dụng, nếu cùng điều kiện thì ưu tiên tuyển dụng thanh niên có trình độ học vấn cao và trong các đối tượng cùng trình độ học vấn thì ưu tiên tuyển dụng thanh niên vừa mới tốt nghiệp trong năm.

Thực hiện “Chính sách tuyển quân mới”, cùng với việc tập trung tuyển dụng sinh viên đại học và cao đẳng vào quân đội, Chính phủ và Quân ủy Trung ương Trung Quốc còn thống nhất thực hiện một loạt các chính sách ưu đãi đi kèm. Đáng chú ý là, bắt đầu từ năm 2009, sinh viên đã tốt nghiệp đại học và cao đẳng chuyên ngành khi nhập ngũ đều được bồi thường học phí (tùy theo mức học phí của từng trường đại học và cao đẳng). Đối với những sinh viên nghèo phải vay tín dụng toàn phần để nộp học phí trong quá trình theo học đại học hoặc cao đẳng thì được nhà nước thanh toán, mức cao nhất có thể lên tới 24.000 nhân dân tệ (tương đương với khoảng 4.000 đô-la Mỹ). “Chính sách tuyển quân mới” còn quy định, sau khi nhập ngũ, những quân nhân có kết quả rèn luyện tốt và có nguyện vọng phục vụ quân đội lâu dài, có thể được nhà nước trực tiếp đề bạt phong quân hàm sĩ quan, hạ sĩ quan, hoặc cho phép quân nhân tự lựa chọn quân hàm hạ sĩ quan trong lĩnh vực mình muốn. Với các đối tượng còn lại, sau khi giải ngũ, quân nhân sẽ được ưu tiên bố trí việc làm trong trường hợp các quân nhân này muốn hoặc không tự tìm được việc làm.

Với quy định mới về đối tượng đi kèm những chính sách ưu đãi cụ thể, toàn diện và đồng bộ, giới chuyên gia quân sự Trung Quốc cho rằng, “Chính sách tuyển quân mới” đã thể hiện những thay đổi căn bản trong vấn đề tuyển quân của Quân Giải phóng nhân dân Trung Quốc. Đó là xu thế tất yếu, cũng là hướng đi đúng và là yêu cầu cấp thiết để Trung Quốc hiện đại hóa quốc phòng và quân đội một cách toàn diện. Không chỉ đồng tình với quan điểm này, chuyên gia quân sự nổi tiếng của Trung Quốc, Tống Hiểu Quân còn nhấn mạnh: “Chính sách tuyển quân mới” là cuộc “cách mạng mang tính lịch sử” về công tác tuyển quân của Quân Giải phóng nhân dân Trung Quốc, phù hợp với xu  thế phát triển của Quân đội Trung Quốc hiện nay, cũng như phù hợp với mục tiêu hiện đại hóa quân đội mà Trung Quốc đã đề ra. Ông cũng cho rằng, sau gần 10 năm nghiên cứu, sửa đổi, trong đó có 5 năm thử nghiệm, kết hợp với việc đã chuẩn bị đầy đủ các điều kiện, thì nay (mùa Đông 2009) là thời điểm chín muồi để thay đổi chính sách tuyển quân nhằm vào đối tượng tuyển quân có tố chất và trình độ học vấn cao. Các chuyên gia khác cũng thừa nhận, “Chính sách tuyển quân mới” sẽ tạo ra bước đột phá toàn diện về chất lượng tuyển quân, đáp ứng yêu cầu xây dựng lực lượng vũ trang thông tin hóa, có khả năng giành chiến thắng trong các cuộc chiến tranh thông tin trong tương lai.

Tuy nhiên, một số chuyên gia quân sự cũng lên tiếng cảnh báo “Chính sách tuyển quân mới” cùng với chính sách ưu đãi đi kèm khá toàn diện có thể sẽ gây ra tình trạng cạnh tranh thiếu lành mạnh trong quá trình tuyển dụng, từ đó nảy sinh vấn đề tiêu cực trong công tác tuyển quân. Các chuyên gia này cho rằng, để tránh được tiêu cực, trong thực hiện “Chính sách tuyển quân mới”, Chính phủ và Quân Giải phóng nhân dân Trung Quốc cần lấy công khai để thúc đẩy công bằng, lấy minh bạch để thúc đẩy chính xác, thiết thực giao cho xã hội giám sát chính sách, điều kiện, hạn ngạch và đối tượng tuyển dụng, loại bỏ “quy tắc ngầm”, phương thức khép kín để tránh tình trạng tham nhũng trong công tác tuyển quân. Có như vậy, “Chính sách tuyển quân mới” mới thật sự tạo ra bước ngoặt về mặt con người để Trung Quốc thực hiện thành công chiến lược hiện đại hóa quốc phòng và các lực lượng vũ trang theo ba bước mà Trung Quốc đã đặt ra.

ĐỨC LÊ