Trong các hoạt động lãnh đạo của mình, Đảng ta luôn luôn đề cao công tác cán bộ, coi đó là khâu then chốt để nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng, hiệu lực quản lý của Nhà nước, hoạt động của các tổ chức quần chúng và vai trò của lực lượng vũ trang nhân dân. Vì vậy, tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X, Đảng ta đã đề ra mục tiêu chung của việc xây dựng đội ngũ cán bộ hiện nay là: “... có bản lĩnh chính trị vững vàng, có đạo đức, lối sống lành mạnh, không quan liêu, tham nhũng, lãng phí, kiên quyết đấu tranh chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí; có tư duy đổi mới, sáng tạo, có kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ đáp ứng yêu cầu của thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa; có tinh thần đoàn kết, hợp tác, ý thức tổ chức, kỷ luật cao và phong cách làm việc khoa học, tôn trọng tập thể, gắn bó với nhân dân, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm. Đội ngũ cán bộ phải đồng bộ, có tính kế thừa và phát triển, có số lượng và cơ cấu hợp lý...  xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, trước hết là cán bộ lãnh đạo cấp chiến lược và người đứng đầu tổ chức các cấp, các ngành của hệ thống chính trị... xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ, cán bộ dân tộc thiểu số, cán bộ xuất thân từ công nhân, con em những gia đình có công với cách mạng...”. 

Nhằm xây dựng đội ngũ cán bộ vững mạnh, Đảng ta luôn thực hiện đúng nguyên tắc thống nhất Đảng lãnh đạo công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ, đồng thời đề cao trách nhiệm của các tổ chức và người đứng đầu các tổ chức. Công tác quy hoạch, tạo nguồn, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ được thực hiện ngày càng có chất lượng cao. Việc đánh giá, lựa chọn, sử dụng cán bộ được thực hiện chặt chẽ, trên cơ sở lấy chất lượng, hiệu quả công tác và sự tín nhiệm của quần chúng làm tiêu chí chủ yếu. Công tác đào tạo cán bộ được chú trọng đúng mức, thường xuyên có sự đổi mới nên chất lượng, hiệu quả ngày càng cao. Những năm gần đây, trước yêu cầu của công cuộc đổi mới, đội ngũ cán bộ của Đảng đã từng bước được trẻ hóa, kết hợp các độ tuổi, vừa bảo đảm tính liên tục, kế thừa, vừa đáp ứng yêu cầu phát triển của thực tiễn. Việc luân chuyển cán bộ đã có tác dụng tích cực, góp phần nâng cao phẩm chất, năng lực của đội ngũ cán bộ, nhất là năng lực thực tiễn, phương pháp và tác phong công tác sâu sát cơ sở, sâu sát quần chúng... Những cố gắng đó đã thiết thực góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ của Đảng, Nhà nước ta đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu của sự nghiệp đổi mới.

Song, bên cạnh những ưu điểm là cơ bản, đội ngũ cán bộ và công tác cán bộ của Đảng còn bộc lộ những hạn chế nhất định. Một số cán bộ còn nhận thức mơ hồ về chủ nghĩa Mác – Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh và chủ nghĩa xã hội. Đội ngũ cán bộ tuy đông nhưng không đồng bộ, vừa thừa, vừa thiếu; trình độ còn có mặt chưa đáp ứng yêu cầu của cơ chế mới, nhất là những yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; về quản lý kinh tế thị trường, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa. Nền hành chính Nhà nước còn thiếu nhiều cán bộ, công chức giỏi có năng lực chỉ huy, điều hành, hoạch định các chính sách và năng lực tổ chức hoạt động thực tiễn... Đúng như Đảng ta đã đánh giá: “Nhìn chung đội ngũ cán bộ hiện nay, xét về chất lượng, số lượng và cơ cấu có nhiều mặt chưa ngang tầm với đòi hỏi của thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa”.

Sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong bối cảnh mới, đặc biệt khi Việt Nam đã trở thành thành viên chính thức của WTO, đã và đang đặt ra những yêu cầu mới cả về tiêu chí xây dựng đội ngũ cán bộ và những yêu cầu đổi mới công tác cán bộ của Đảng.

Quán triệt quan điểm cơ bản về xây dựng đội ngũ cán bộ của Đảng trong thời kỳ mới theo tinh thần Hội nghị BCHTƯ Đảng lần thứ Ba, khóa VIII đã đề ra, yêu cầu đặt ra đối với đội ngũ cán bộ Đảng, Nhà nước hiện nay là phải có đức, có tài, trong đó đức luôn là gốc. Phẩm chất chính trị được biểu hiện ở sự kiên định chủ nghĩa Mác – Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Cán bộ Đảng, Nhà nước phải là những người trước hết hiểu đúng, hiểu sâu sắc bản chất của công cuộc đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo; hiểu và nhất trí cao với chủ trương xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, mở cửa, hội nhập kinh tế thế giới. Giờ đây, nền kinh tế nước ta đã chính thức hội nhập vào cộng đồng kinh tế quốc tế, thì những người lãnh đạo, những nhà quản lý của chúng ta phải là những người nắm vững thời cơ và thách thức, phân biệt rõ đối tác và đối tượng, có bản lĩnh chính trị vững vàng, không mơ hồ, lẫn lộn, không dao động trước khó khăn, thử thách. Muốn vậy, bên cạnh tri thức, hiểu biết về kinh tế, khoa học-kỹ thuật, cán bộ Đảng, Nhà nước phải có tư duy toàn diện về chính trị-xã hội, quốc phòng-an ninh và đối ngoại; có sự hiểu biết sâu sắc về chính sách, pháp luật Nhà nước, luật pháp quốc tế, nhất là trên lĩnh vực kinh tế; có khả năng khai thác, nắm bắt thông tin, phân tích, đánh giá tình hình, sự kiện, con người, dự đoán xu hướng, khả năng tốt xấu,... Khác với con người lãnh đạo, quản lý trong thời kỳ bao cấp, lúc này đất nước cần những cán bộ không phải chỉ có đạo đức chung chung, mà là đạo đức của người lãnh đạo, quản lý, đạo đức nghề nghiệp, có tinh thần trách nhiệm cao trước công việc, chức trách được Đảng, Nhà nước phân công, nhân dân tin tưởng giao cho; luôn luôn nỗ lực khắc phục khó khăn, trở ngại để hoàn thành công việc; có tinh thần sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật, ngay thẳng, công tâm, trung thực; biết đề cao dân chủ và kỷ luật, kỷ cương, phát huy trí tuệ của cấp dưới, của quần chúng rộng rãi; đặc biệt phải sống trong sạch, không lợi dụng chức quyền, mưu lợi cá nhân, không tham nhũng, hà lạm của công, nhũng nhiễu cấp dưới, gây phiền hà cho nhân dân. Trong bối cảnh đi vào kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế thế giới hiện nay, chúng ta càng thấm thía hơn tư tưởng “cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư” mà Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại đã đề ra.

Gắn liền với đạo đức cách mạng, cán bộ Đảng, Nhà nước hiện nay phải thực sự có tri thức, trí tuệ và tài năng. Mẫu hình người cán bộ chỉ biết ra mệnh lệnh, thể hiện uy quyền cá nhân, sách nhiễu cấp dưới,... ngày nay không thể phù hợp với cơ chế lãnh đạo, quản lý minh bạch, năng động, sâu sát thực tiễn, nhất là trên lĩnh vực kinh tế. Khả năng độc lập, sáng tạo, tự chủ, tự chịu trách nhiệm, đặc biệt là tính quyết đoán, dám làm, dám chịu trách nhiệm; có tầm hiểu biết sâu rộng, kỹ năng nắm bắt thông tin, phân tích, xử lý thông tin, khả năng linh cảm, dự báo, dự đoán những xu hướng vận động thuận chiều và ngược chiều; năng lực tổ chức, liên kết các thành viên, đoàn kết cấp dưới, đoàn kết nhân dân; khả năng thành thạo ngoại ngữ (nhất là tiếng Anh); am hiểu tường tận luật pháp và các thông lệ quốc tế;... sẽ ngày càng trở thành những tiêu chí chính của người cán bộ Đảng, Nhà nước ta, nếu không họ sẽ sớm bị loại ra khỏi guồng máy chung. Đương nhiên ở mỗi lĩnh vực hoạt động, công tác, nghề nghiệp, yêu cầu đối với người cán bộ cũng sẽ có những nội dung riêng. Sự phát triển hài hòa giữa đức và tài được thể hiện tập trung ở mẫu hình cán bộ ngày nay vừa phải có “tâm”, vừa phải có “tầm”.

Trên cơ sở nắm vững những quan điểm cơ bản của Đảng về công tác cán bộ và phương hướng công tác cán bộ trong thời kỳ mới đã được Đại hội IX, Đại hội X của Đảng đề ra, công tác cán bộ của Đảng cần có sự đổi mới mạnh mẽ hơn nữa cả về nội dung, phương pháp, tổ chức và con người làm công tác cán bộ. Trước mắt, cần tập trung thực hiện tốt một số giải pháp sau:

Một là, cần đổi mới mạnh mẽ, triển khai đồng bộ các khâu đánh giá, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, luân chuyển, bố trí, sử dụng cán bộ và thực hiện chính sách cán bộ. Đặc biệt, phải đổi mới phương pháp và quy trình đánh giá, bổ nhiệm cán bộ, vừa bảo đảm nguyên tắc lãnh đạo tập thể đối với công tác cán bộ, đồng thời xác định rõ trách nhiệm và vai trò của người đứng đầu. Cần xây dựng cơ chế và chính sách phát hiện, tuyển chọn cán bộ, bảo đảm tìm được những người thực sự có đức, có tài, khắc phục tình trạng chủ quan, cảm tính, phiến diện, đưa vào tổ chức, cơ cấu những người không tiêu biểu về phẩm chất, trình độ, năng lực. Đánh giá và bổ nhiệm cán bộ bên cạnh căn cứ vào tiêu chuẩn cán bộ, cần chú ý lấy hiệu quả công tác thực tế, sự tín nhiệm của cấp dưới, của nhân dân làm thước đo chủ yếu. Trong quy hoạch cán bộ, cần kết hợp đúng đắn giữa cán bộ cũ với cán bộ mới, cán bộ có nhiều cống hiến và kinh nghiệm công tác với cán bộ trẻ được đào tạo cơ bản, có nhiều triển vọng; khắc phục sự hẫng hụt đội ngũ, đồng thời bảo đảm tính kế thừa, tính liên tục và sự phát triển của đội ngũ cán bộ. Việc sắp xếp, bố trí, sử dụng cán bộ phải dựa trên quan điểm biện chứng, phát triển, không quá cầu toàn, vì quá trình công tác cũng đồng thời là quá trình tiếp tục bồi dưỡng, rèn luyện và sàng lọc cán bộ.

Hai là, đổi mới và nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ. Trước sự phát triển nhanh chóng của thực tiễn, cần tăng cường đào tạo cán bộ cả trong và ngoài nước, kiện toàn hệ thống các trường đào tạo cán bộ, đồng thời rút ngắn thời gian đào tạo, đổi mới chương trình, nội dung đào tạo theo hướng chọn lọc, thiết thực, sát với đối tượng và mục tiêu đào tạo, tránh sự dàn trải, ôm đồm, trùng lặp kiến thức giữa các bậc học, cấp học. Chương trình, nội dung đào tạo vừa phải bảo đảm tính khoa học, cơ bản, hệ thống, đồng thời có sự bổ sung những tri thức hiện đại, những vấn đề mới của thực tiễn chuyên môn, nghiệp vụ cập nhật với tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế. Trong đào tạo, chú ý rèn luyện phẩm chất trí tuệ, năng lực tư duy khoa học độc lập, năng lực phát hiện, xử lý tình huống, đồng thời kết hợp giáo dục, trau dồi bản lĩnh chính trị, đạo đức cách mạng, đạo đức nghề nghiệp, đặc biệt là nâng cao trình độ lý luận Mác – Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, nhận thức về đường lối đổi mới, về kinh tế thị trường, hội nhập và phát triển, đồng thời qua đó nâng cao bản lĩnh, ý chí, tinh thần cảnh giác cách mạng, kiên quyết đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch chống phá Đảng, Nhà nước, chế độ ta.

Ba là, tiếp tục thực hiện tốt chủ trương luân chuyển cán bộ lãnh đạo, quản lý. Thông qua luân chuyển cán bộ, tạo điều kiện để rèn luyện, bồi dưỡng, thử thách cán bộ, nhất là đối với những cán bộ trẻ, có triển vọng. Kết hợp chặt chẽ giữa luân chuyển cán bộ với tăng cường cán bộ và điều động cán bộ, trong đó luân chuyển cán bộ là khâu đột phá góp phần phục vụ mọi nhiệm vụ chính trị của Đảng, đồng thời qua đó, giúp cán bộ nhanh chóng trưởng thành. Để việc luân chuyển cán bộ phát huy tác dụng cao nhất, cần kết hợp chặt chẽ với việc đánh giá cán bộ và quy hoạch cán bộ; luân chuyển cán bộ phải gắn với đánh giá đúng phẩm chất, năng lực cán bộ, thiết thực phục vụ cho quy hoạch cán bộ, tuyệt đối tránh tình trạng lợi dụng việc luân chuyển cán bộ để củng cố “ê kíp”, hoặc xem việc luân chuyển cán bộ là giải pháp “tình thế”, tạm thời.

Bốn là, gắn cuộc vận động xây dựng, chỉnh đốn Đảng theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 6 lần 2 (khóa VIII) với việc triển khai có hiệu quả cuộc đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tệ tham nhũng, lãng phí trong bộ máy Đảng, Nhà nước. Về vấn đề này, Đảng ta đã chỉ rõ: “Đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí là một nhiệm vụ trọng tâm của công tác xây dựng Đảng, nhiệm vụ trực tiếp, thường xuyên của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Các cấp ủy và tổ chức Đảng phải nhận thức sâu sắc tính cấp thiết, lâu dài, phức tạp và khó khăn của cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí; có quyết tâm chính trị cao, đấu tranh kiên quyết, kiên trì, liên tục, có hiệu quả từ Trung ương đến cơ sở, trong Đảng, Nhà nước và toàn xã hội; có hệ thống giải pháp đồng bộ, cụ thể và có hiệu lực về tuyên truyền, giáo dục và hành chính, về kinh tế, tài chính và pháp luật, về thanh tra, kiểm tra và giám sát, về chế độ chính sách đãi ngộ và kỷ luật Đảng; sử dụng sức mạnh tổng hợp của tổ chức Đảng, bộ máy nhà nước, Mặt trận, các đoàn thể, nhân dân và các phương tiên thông tin đại chúng”. Để thực hiện tốt điều đó, các cấp ủy Đảng cần đặc biệt coi trọng nâng cao chất lượng sinh hoạt Đảng, đề cao đấu tranh tự phê bình và phê bình, đặc biệt là việc quản lý và theo dõi đảng viên, chủ động ngăn ngừa đảng viên, cán bộ vi phạm Điều lệ Đảng, Hiến pháp và pháp luật Nhà nước. Đồng thời đẩy mạnh thực hiện các biện pháp hành chính, luật pháp, kết hợp với khuyến khích, bảo vệ cán bộ, đảng viên, nhân dân tham gia giám sát, phát hiện, đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, góp phần làm trong sạch bộ máy Đảng, Nhà nước và các tổ chức quần chúng.

Năm là, chú trọng xây dựng, hoàn thiện hệ thống chính sách cán bộ. Thông qua chính sách cán bộ, kịp thời động viên, khuyến khích những người có đức, có tài, có nhiều cống hiến, qua đó phát huy tính tích cực, nâng cao tinh thần trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, xây dựng nội bộ từng tổ chức đoàn kết, nỗ lực phấn đấu hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ, đồng thời thu hút nhân tài tham gia tích cực vào công tác lãnh đạo, quản lý. Muốn vậy, cùng với các biện pháp cải cách chế độ tiền lương, bảo đảm đời sống cho đội ngũ cán bộ, thực hiện tốt chính sách đào tạo, sử dụng, bố trí cán bộ, cần mở rộng thực hiện các chính sách đãi ngộ, kích thích, khuyến khích, thu hút nhân tài, nhất là đãi ngộ đối với những cán bộ công tác ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo và vùng căn cứ kháng chiến cũ.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Cán bộ là cái gốc của cách mạng”. Sự nghiệp đổi mới đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập kinh tế quốc tế vì mục tiêu dân giầu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh thành hay bại đều phụ thuộc trước hết ở đội ngũ cán bộ của Đảng, Nhà nước. Chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ, nâng cao chất lượng công tác cán bộ của Đảng chính là bảo đảm giữ vững, củng cố rường cột của cách mạng. Do đó, từng cấp ủy Đảng, chính quyền các cấp cần coi đó là khâu trọng tâm, then chốt, không được sao nhãng, buông lỏng trong suốt quá trình lãnh đạo.

TS. Trần Hậu Thành

và Nguyễn Học Từ