Xây dựng lực lượng dự bị động viên hùng hậu, sẵn sàng đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc là chủ trương chiến lược của Đảng và Nhà nước ta. Đối với Quân khu 1 - địa bàn có vị trí chiến lược trong thế phòng thủ chung của miền Bắc và cả nước, thực hiện tốt nhiệm vụ này càng có ý nghĩa quan trọng. Vì thế, nghiên cứu nâng cao chất lượng xây dựng lực lượng dự bị động viên trên địa bàn Quân khu cả về lý luận và thực tiễn, là vấn đề đặt ra cấp thiết.

Nhận thức rõ vị trí, tầm quan trọng của công tác động viên quân đội trong tình hình mới, những năm qua, cùng với xây dựng lực lượng thường trực vững mạnh, Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân khu hết sức coi trọng công tác xây dựng lực lượng dự bị động viên trên địa bàn với nhiều giải pháp đồng bộ, thiết thực. Trên thực tế, công tác xây dựng lực lượng dự bị động viên của Quân khu đã có nhiều chuyển biến tích cực, khá toàn diện, vững chắc và hiệu quả. Nổi bật là, Quân khu đã chỉ đạo thực hiện tốt công tác xây dựng, quản lý các đơn vị dự bị động viên trong địa bàn. Hiện nay, toàn Quân khu đã xếp đủ 100% đơn vị theo Quyết định của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng và Pháp lệnh về lực lượng dự bị động viên. Công tác tạo nguồn, đăng ký, quản lý được thực hiện chặt chẽ, nghiêm túc, đúng quy trình. Qua tổng kết 20 năm thực hiện Pháp lệnh về lực lượng dự bị động viên (1996 - 2016), kết quả đào tạo sĩ quan dự bị tăng 6,8 lần; đăng ký, quản lý quân nhân dự bị, phương tiện kỹ thuật tăng 1,3 lần. Chế độ kiểm tra, động viên định kỳ, đột xuất được duy trì nền nếp, tỷ lệ kiểm tra sẵn sàng động viên hằng năm đều bảo đảm đạt 98,5% chỉ tiêu trở lên; riêng năm 2016, đạt 100% chỉ tiêu. Tỷ lệ sắp xếp đúng chuyên nghiệp quân sự tăng dần hằng năm, tỷ lệ gần đúng và không đúng giảm dần. Chất lượng huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu từng bước được nâng cao, bảo đảm sau khi động viên, huấn luyện, có thể tham gia chiến đấu được ngay theo yêu cầu, nhiệm vụ.

Bên cạnh kết quả đạt được, nhận thức về nhiệm vụ xây dựng Quân đội, nhất là việc xây dựng lực lượng dự bị động viên của một số đơn vị, địa phương và quân nhân dự bị còn chưa đầy đủ; năng lực huấn luyện, quản lý đơn vị của đội ngũ cán bộ khung B có mặt còn hạn chế; ngân sách bảo đảm xây dựng lực lượng dự bị động viên chưa tương xứng; chế độ chính sách đãi ngộ đối với quân nhân dự bị chưa thực sự tạo động lực để lực lượng này phát huy hết trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ. Điều đó đặt ra cho các đơn vị, địa phương trên địa bàn Quân khu phải tiếp tục đổi mới cả về nhận thức và hành động, nhằm không ngừng nâng cao chất lượng lực lượng quan trọng này. Dưới đây, xin nêu một số vấn đề về nâng cao chất lượng xây dựng lực lượng dự bị động viên trên địa bàn để cùng nghiên cứu, trao đổi:

Trước hết, tập trung nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho cán bộ các đơn vị khung thường trực, quân nhân dự bị và nhân dân về nhiệm vụ xây dựng lực lượng dự bị động viên. Địa bàn của Quân khu 1 rộng, chủ yếu các tỉnh miền núi, biên giới phía Bắc, Đông Bắc của Tổ quốc, có đông đồng bào thiểu số sinh sống, trình độ dân trí không đồng đều, kinh tế - xã hội chậm phát triển, đời sống đồng bào, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, biên giới còn nhiều khó khăn. Những đặc điểm đó đã tác động trực tiếp đến việc triển khai nhiệm vụ quân sự, quốc phòng nói chung, xây dựng lực lượng dự bị động viên nói riêng. Bên cạnh đó, những tác động của mặt trái kinh tế thị trường, sự chống phá của các thế lực thù địch đã, đang thẩm thấu, ảnh hưởng không nhỏ đến tâm tư, tình cảm của cán bộ, chiến sĩ lực lượng dự bị động viên. Vì thế, nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho các đối tượng, nhất là quân nhân dự bị về vị trí, vai trò của công tác dự bị động viên là vấn đề rất quan trọng và từ lâu đã được Quân khu hết sức quan tâm. Tuy nhiên, trên thực tế còn có tư tưởng tuyệt đối hóa yếu tố kinh tế, coi nhẹ nhiệm vụ quốc phòng, quân sự; thậm chí có tư tưởng cho rằng, trong thời bình không cần xây dựng lực lượng dự bị động viên, gây khó khăn cho phát triển kinh tế, v.v. Để giải quyết vấn đề này, theo chúng tôi, cần phải đổi mới công tác giáo dục chính trị - tư tưởng, cả về nội dung, phương pháp, bảo đảm đi vào chiều sâu, phù hợp với từng đối tượng. Về nội dung, tập trung giáo dục, tuyên truyền cho các đối tượng nắm chắc các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, Nhà nước về quân sự, quốc phòng; khả năng, tiềm lực kinh tế đất nước, mối quan hệ giữa kinh tế với quốc phòng; âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch; nhiệm vụ bảo vệ địa phương, Tổ quốc, v.v. Trong đó, cần hướng vào các nghị quyết, chỉ thị của Chính phủ, nhất là Pháp lệnh về lực lượng dự bị động viên, các thông tư, hướng dẫn của Bộ Quốc phòng về xây dựng lực lượng dự bị động viên cũng như quy định về quyền lợi, trách nhiệm của quân nhân dự bị, chủ phương tiện kỹ thuật đối với công tác động viên quân đội. Để công tác này đi vào chiều sâu, mang lại hiệu quả thiết thực, cơ quan quân sự cần chú trọng tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương lãnh đạo, chỉ đạo ban, ngành, đoàn thể cùng cấp phối hợp chặt chẽ với các đơn vị khung thường trực của Quân khu thực hiện tốt việc giáo dục, tuyên truyền cho quân nhân dự bị. Đồng thời, vận dụng linh hoạt các hình thức, biện pháp giáo dục phù hợp với từng đối tượng, địa bàn, như: kết hợp giữa giáo dục quốc phòng và an ninh với đào tạo, khi giao nhiệm vụ, bổ nhiệm chức vụ sĩ quan dự bị; giáo dục thông qua chương trình giáo dục chính trị cơ bản trong thời gian huấn luyện tập trung, trong sinh hoạt, chi trả phụ cấp trách nhiệm cho quân nhân dự bị động viên. Làm được như vậy, nhận thức, trách nhiệm của các đối tượng, nhất là lực lượng dự bị động viên trong địa bàn từng bước sẽ được nâng lên, thúc đẩy họ tích cực tham gia huấn luyện, diễn tập, xử lý các tình huống đột xuất trong thời bình và sẵn sàng động viên trong thời chiến.

Hai là, tăng cường phối hợp giữa địa phương giao nguồn động viên và đơn vị nhận nguồn, thực hiện tốt công tác tạo nguồn, đăng ký, sắp xếp và quản lý quân nhân dự bị. Lực lượng dự bị động viên là một bộ phận của Quân đội nhân dân, trong thời bình phải tổ chức đăng ký, quản lý, huấn luyện nâng cao chất lượng tổng hợp, sẵn sàng động viên xử lý các tình huống xảy ra. Vì thế, đẩy mạnh công tác phối hợp giữa các địa phương với các đơn vị nhận nguồn trong xây dựng lực lượng dự bị động viên là vấn đề rất quan trọng. Những năm qua, công tác phối hợp trong xây dựng lực lượng dự bị động viên trên địa bàn Quân khu tuy được duy trì thường xuyên, tương đối chặt chẽ và có nhiều chuyển biến tích cực, nhưng so với yêu cầu vẫn còn nhiều bất cập. Trong đó, việc phối hợp tạo nguồn dự bị động viên cho cả địa phương và đơn vị nhận nguồn gặp nhiều khó khăn, nhất là trong điều kiện chỉ tiêu tuyển quân trên từng địa bàn ngày càng giảm, trong khi số quân nhân dự bị đến tuổi phải giải ngạch theo quy định ngày càng tăng, đó là chưa kể những biến động về quân số, do quân nhân dự bị đi lao động xa nơi cư trú, v.v. Thực trạng đó đòi hỏi sự phối hợp giữa địa phương và các đơn vị của Quân khu phải có sự đổi mới, đi vào chiều sâu, vững chắc. Theo đó, cơ quan quân sự các cấp tham mưu cho cấp ủy, chính quyền tổ chức chu đáo việc tiếp nhận quân nhân xuất ngũ về địa phương, thực hiện tốt việc hướng nghiệp, dạy nghề cho quân nhân xuất ngũ, trên cơ sở đó, tạo nguồn quân nhân dự bị động viên; đồng thời, tổ chức làm tốt việc đăng ký, quản lý quân nhân dự bị theo phân cấp. Các đơn vị thuộc lực lượng vũ trang Quân khu, trực tiếp là các đơn vị khung thường trực cần chủ động phối hợp với các địa phương cung cấp nguồn để thực hiện việc phúc tra, sắp xếp, quản lý nguồn quân nhân dự bị động viên và phương tiện kỹ thuật của nền kinh tế. Công tác sắp xếp, biên chế các đơn vị dự bị động viên phải bám sát phương châm: lấy đúng chuyên nghiệp quân sự làm chính, kết hợp với gần, gọn địa bàn, đảm bảo thuận lợi trong phúc tra, quản lý và động viên khi cần thiết. Đồng thời, thực hiện đúng, đủ quy trình theo hướng dẫn của Bộ về việc biên chế, kiện toàn, sắp xếp, bổ nhiệm các chức vụ chỉ huy, quản lý đơn vị dự bị động viên cho sĩ quan, hạ sĩ quan, nhân viên chuyên môn kỹ thuật (khung B); thực hiện miễn nhiệm, giải ngạch, phong, thăng quân hàm cho quân nhân dự bị đúng, đủ thủ tục, nguyên tắc, quy định. Trong đó, chú trọng phối hợp duy trì sinh hoạt đơn vị dự bị động viên kết hợp chi trả phụ cấp trách nhiệm quản lý đơn vị để nắm chắc số lượng, chất lượng chính trị, trình độ chuyên nghiệp quân sự của quân nhân và đơn vị dự bị động viên. Bên cạnh đó, cần tăng cường công tác phối hợp giữa cơ quan quân sự địa phương với đơn vị chủ lực có quân nhân xuất ngũ, tổ chức huấn luyện chuyển loại chuyên nghiệp quân sự, nắm chất lượng nguồn, tiếp nhận quân nhân hoàn thành nghĩa vụ quân sự về địa phương và đăng ký, sắp xếp, quản lý, theo dõi chặt chẽ nguồn dự bị động viên trên địa bàn để sẵn sàng động viên bàn giao cho đơn vị nhận nguồn.

Huấn luyện chiến thuật bộ binh cho lực lượng dự bị động viên tại Trung đoàn 831. (Ảnh: baobacgiang.com.vn)

Ba là, đẩy mạnh đổi mới, nâng cao chất lượng huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu cho lực lượng dự bị động viên. Đây là khâu then chốt, quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng tổng hợp và khả năng sẵn sàng chiến đấu của lực lượng dự bị động viên, đảm bảo khả năng động viên nhanh và sẵn sàng chiến đấu được ngay trong mọi tình huống. Để làm được điều đó, theo chúng tôi, các đơn vị dự bị động viên cần quán triệt sâu sắc chỉ lệnh công tác quân sự, quốc phòng của Tổng Tham mưu trưởng, trực tiếp là mệnh lệnh huấn luyện của Tư lệnh Quân khu; đồng thời, bám sát đặc điểm địa bàn và nhiệm vụ từng đơn vị, địa phương để cụ thể hóa thành nghị quyết chuyên đề, chỉ thị, chương trình hành động, kế hoạch ở các cấp, nhằm lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ huấn luyện lực lượng dự bị động viên. Triển khai làm tốt công tác chuẩn bị mọi mặt, từ khâu xác định tỷ lệ, chỉ tiêu, đối tượng huấn luyện, kiểm tra sẵn sàng động viên để giao cho từng đơn vị, địa phương đến khâu chuẩn bị cơ sở vật chất, thao trường, bãi tập, doanh trại, v.v. Chủ động rà soát cán bộ các cấp, sắp xếp ổn định tổ chức biên chế, nhất là đội ngũ cán bộ khung B. Chú trọng tập huấn, bồi dưỡng nâng cao trình độ, năng lực toàn diện cho cán bộ các cấp (cả khung A và khung B), làm tiền đề nâng cao chất lượng huấn luyện phân đội. Từ thực tiễn huấn luyện lực lượng dự bị động viên trên địa bàn Quân khu 1 cho thấy, trình độ huấn luyện và năng lực quản lý, chỉ huy đơn vị của đội ngũ cán bộ khung B có mặt còn hạn chế, thậm chí chưa đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ. Nguyên nhân là từ năm 2016 trở về trước, trong quá trình huấn luyện cho cán bộ khung B, chủ yếu tập trung vào bồi dưỡng về nội dung, chưa chú trọng vào nâng cao năng lực thực hành huấn luyện và quản lý, chỉ huy đơn vị nên hiệu quả công tác này của cán bộ khung B còn hạn chế. Để giải quyết triệt để vấn đề trên, theo chúng tôi, một mặt, cần tập trung đổi mới nội dung, phương pháp huấn luyện khung B theo hướng nâng cao năng lực thực hành huấn luyện và quản lý, chỉ huy đơn vị. Mặt khác, mạnh dạn đề xuất với Bộ Tổng Tham mưu tiếp tục huấn luyện thí điểm theo phương pháp chia 2 đợt trong tổng số thời gian huấn luyện tập trung hằng năm. Đợt 1: huấn luyện sĩ quan dự bị (cán bộ khung B) từ cấp trung đội đến cấp trung đoàn. Đợt 2: sử dụng cán bộ khung B huấn luyện trực tiếp cho phân đội. Làm như vậy, vừa nâng cao được trình độ tổ chức huấn luyện, quản lý, chỉ huy cho đội ngũ cán bộ, vừa rèn luyện, tăng cường khả năng sẵn sàng chiến đấu cho chiến sĩ dự bị động viên. Trong quá trình huấn luyện, cần chú trọng việc sơ kết, tổng kết rút kinh nghiệm, làm cơ sở chỉ đạo, nhân rộng ra các đơn vị trong toàn quân thực hiện. Đồng thời, đề xuất tăng thời gian huấn luyện tập trung cho quân nhân dự bị và kết hợp chặt chẽ giữa đơn vị huấn luyện với cấp trên, địa phương để từng bước bảo đảm đầy đủ doanh trại, quân trang,... phục vụ nhiệm vụ huấn luyên. Tích cực đổi mới công tác diễn tập dự bị động viên theo hướng sát phương án, đặc điểm địa bàn và yêu cầu, nhiệm vụ tác chiến của khu vực phòng thủ, nhằm nâng cao trình độ tổ chức chỉ huy cho cán bộ và khả năng hiệp đồng chiến đấu cho đơn vị dự bị động viên.

Xây dựng lực lượng dự bị động viên là nội dung quan trọng và phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Trên đây chỉ là một số nội dung cơ bản, xin được trao đổi nhằm góp phần nâng cao chất lượng của lực lượng quan trọng này.

Đại tá NGUYỄN VĂN OANH, Phó Tham mưu trưởng Quân khu