Bảo vệ an ninh quốc gia (ANQG) là nhiệm vụ có tầm quan trọng chiến lược trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; là một trong những nhân tố có ý nghĩa quyết định đến sự ổn định chính trị và phát triển toàn diện của đất nước. Cương lĩnh 1991 của Đảng đã khẳng định: “Củng cố quốc phòng, giữ vững ANQG là nhiệm vụ trọng yếu thường xuyên của toàn dân và của Nhà nước”¹. Đồng thời, Cương lĩnh cũng chỉ rõ “Xây dựng lực lượng Công an nhân dân thật sự là một lực lượng vũ trang chính quy từng bước hiện đại, tinh nhuệ. Ngăn chặn, trừng trị kịp thời mọi hành động phá hoại của bọn phản cách mạng và tội phạm khác, bảo vệ vững chắc ANQG, giữ gìn tốt trật tự an toàn xã hội, bảo vệ tài sản XHCN, bảo vệ quyền lợi, tính mạng và tài sản của nhân dân”². Đây là những định hướng cơ bản, phương thức chủ yếu để toàn Đảng, toàn dân và các lực lượng vũ trang nhân dân thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ bảo vệ ANQG, giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội của đất nước.

Gần 20 năm qua, dưới ánh sáng của Cương lĩnh 1991, Đảng, Nhà nước ta đã chủ động đổi mới cả trong tư duy, nhận thức và trong thực tiễn lãnh đạo, chỉ đạo toàn dân thực hiện nhiệm vụ bảo vệ ANQG, đạt được nhiều kết quả quan trọng. Về nhận thức, từ Đại hội VII đến Đại hội X, Đảng ta đã ngày càng nhận thức sâu sắc và làm sáng tỏ thêm nhiều nội dung về ANQG, nhất là nhận thức rõ hơn, đầy đủ hơn quan niệm về đối tác và đối tượng; về mục tiêu, yêu cầu, nhiệm vụ an ninh trong thời kỳ mới; đặc biệt, đã xác định rõ hệ thống quan điểm, tư tưởng, nguyên tắc, phương châm chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ an ninh. Trong đó, Đảng ta đã kiên trì và nhất quán quan điểm phát huy sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị, sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh của thời đại; kết hợp thế trận quốc phòng toàn dân với thế trận an ninh nhân dân, sức mạnh bên trong là nhân tố quyết định, lực lượng Công an nhân dân giữ vai trò nòng cốt trong bảo vệ ANQG... Về thực tiễn, thành tựu cơ bản, bao trùm là giữ vững độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, vai trò lãnh đạo của Đảng và chế độ XHCN; sự ổn định chính trị-xã hội và môi trường hòa bình, hợp tác, phát triển; bảo vệ vững chắc ANQG, giữ gìn trật tự, an toàn xã hội, không để bị động bất ngờ. Xây dựng và củng cố thế trận an ninh nhân dân kết hợp với thế trận quốc phòng toàn dân ngày càng vững chắc, gắn công tác an ninh, đối ngoại với phát triển kinh tế-xã hội, phục vụ có hiệu quả công cuộc đổi mới, hội nhập kinh tế quốc tế (HNKTQT), đẩy mạnh sự nghiệp CNH, HĐH đất nước. Lực lượng công an đã phối hợp chặt chẽ với quân đội và nhân dân phát hiện và kịp thời ngăn chặn, dập tắt nhiều âm mưu, hoạt động chống phá của các thế lực thù địch, nhất là các vụ gây rối, gây bạo loạn chính trị; vô hiệu hóa nhiều tổ chức chính trị phản động; ngăn chặn, kiềm chế có hiệu quả hoạt động của các loại tội phạm, nhất là các loại tội phạm nguy hiểm, tội phạm có tổ chức. Tăng cường hợp tác quốc tế trên cả lĩnh vực cảnh sát, an ninh, tình báo và phòng chống tội phạm...

Thời gian tới, sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc diễn ra trong bối cảnh xu thế toàn cầu hoá và HNKTQT ngày càng phát triển cả bề rộng và chiều sâu. Nước ta tham gia ngày càng sâu hơn, đầy đủ hơn vào các thiết chế khu vực và toàn cầu; bên cạnh thời cơ, thuận lợi cũng phải đối mặt với những khó khăn, thách thức không nhỏ cả về kinh tế, chính trị, văn hóa-xã hội và quốc phòng-an ninh. Trên lĩnh vực ANQG sẽ có nhiều nhân tố mới tác động phức tạp, đa dạng hơn so với trước đây; tính chất và đặc điểm của uy hiếp an ninh sẽ tác động đan xen, len lỏi xâm nhập và gây tác động lan tỏa đến nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội, nhất là tác động của an ninh phi truyền thống (ANPTT), văn hóa ngoại lai, xu thế dân chủ hóa theo kiểu phương Tây và sự chống phá quyết liệt của các thế lực thù địch ở cả trong và ngoài nước... Tình hình đó đòi hỏi phải có sự phát triển, bổ sung tư duy nhận thức về bảo đảm ANQG trong điều kiện mới, trong đó cần tập trung vào các nội dung chủ yếu sau.

Một là, cần xây dựng chiến lược tham gia vào quá trình toàn cầu hóa và HNKTQT một cách chủ động, tích cực với bước đi phù hợp; trong đó, bảo đảm an ninh là một nội dung quan trọng. Là một nước có nền kinh tế chậm phát triển, khi tham gia vào thị trường quốc tế, chúng ta sẽ gặp nhiều bất lợi, nhất là những “rào cản” trong thực hiện các quy tắc và thông lệ quốc tế hiện hành, mà thực chất những quy tắc, thông lệ quốc tế đó chủ yếu do các nước phát triển đặt ra nhằm bảo vệ lợi ích của họ. Vì vậy, để thích ứng với các quy tắc, thông lệ đó, đưa nước ta hội nhập sâu rộng vào thị trường toàn cầu mà không bị “hòa tan”, lệ thuộc; đồng thời, bảo vệ được an ninh, lợi ích quốc gia, dân tộc và bản sắc văn hóa Việt Nam, chúng ta cần có chiến lược tham gia vào quá trình toàn cầu hóa và HNKTQT một cách chủ động, tích cực, với “lộ trình” hợp lý. Để làm được điều đó, cần chủ động xây dựng kế hoạch hội nhập tổng thể của quốc gia, phù hợp với điều kiện đất nước và thế mạnh của từng lĩnh vực; từ đó, xác định bước đi thích hợp, bảo đảm luôn chủ động được nội dung và tiến trình hội nhập, không bị lôi kéo, bị động. Cùng với đó, cần tích cực tiến hành các cải cách cần thiết từ cơ cấu kinh tế, đầu tư đến các chính sách kinh tế vĩ mô, hệ thống pháp luật; đồng thời, bồi dưỡng nâng cao sự hiểu biết về luật pháp và các thông lệ quốc tế cho đội ngũ cán bộ và doanh nghiệp, làm cơ sở để không ngừng nâng cao năng lực toàn diện trong hợp tác kinh tế toàn cầu, nhất là nâng cao khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp và của nền kinh tế quốc dân. Trong quá trình hội nhập, cần có thái độ tích cực, chủ động, tỉnh táo, khôn ngoan và linh hoạt để vừa tận dụng triệt để cơ hội phát triển mà toàn cầu hóa kinh tế đưa lại, vừa có đối sách hữu hiệu để chủ động tháo gỡ những vướng mắc nảy sinh, kiên trì đấu tranh với các mưu đồ áp đặt, can thiệp nội bộ, bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc. Bên cạnh đó, để giữ được chủ động khi tham gia thị trường toàn cầu, chúng ta phải xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ, không bị lệ thuộc, nhằm bảo đảm cho công cuộc phát triển kinh tế, đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước theo định hướng XHCN, tạo cơ sở nền tảng vững chắc cho bảo vệ ANQG, chủ quyền đất nước. Đây là chủ trương hoàn toàn đúng đắn, là một quyết sách chiến lược, phản ánh ý chí, nguyện vọng của dân tộc ta trong xu thế hội nhập để đảm bảo phát triển bền vững. Như vậy, chủ động, tích cực tham gia toàn cầu hóa, HNKTQT và bảo đảm ANQG là hai mặt, hai quá trình vừa thống nhất, vừa mâu thuẫn. Vấn đề có ý nghĩa quyết định là chúng ta cần nhận thức đúng thời cơ, nguy cơ, đối tượng, đối tác, từ đó xác định những quyết sách chiến lược, những bước đi cụ thể, phù hợp để bảo đảm cho hai quá trình đó phát triển đồng thuận.

Hai là, cần nhận thức rõ hơn, đầy đủ hơn về tác động của ANPTT đối với bảo vệ ANQG trong bối cảnh toàn cầu hóa và HNKTQT. Trước đây, theo tư duy truyền thống, ANQG ở nước ta có nội dung chủ yếu là độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ gắn với thể chế chính trị quốc gia, nên nội dung của an ninh truyền thống chủ yếu bao hàm an ninh chính trị và an ninh quân sự của đất nước. Ngày nay, trong bối cảnh toàn cầu hóa và HNKTQT, môi trường an ninh quốc tế ngày càng đa dạng, phức tạp; ANQG có mối quan hệ tương hỗ, hữu cơ với ổn định và phát triển của đất nước; an ninh trong nước và an ninh quốc tế có mối tác động qua lại mật thiết với nhau. Vì thế, nhận thức về ANQG cũng cần có sự đổi mới cho phù hợp với thực tiễn, trong đó nhận thức rõ hơn, đầy đủ hơn cả về nội dung, đặc trưng và mối quan hệ của ANPTT có ý nghĩa rất quan trọng trong việc hoạch định chiến lược an ninh của từng quốc gia, khu vực và toàn cầu. Nội dung của ANPTT rất rộng, nhưng tập trung ở các mặt: sự thiếu hụt tài nguyên; bùng phát dân số; môi trường sinh thái suy giảm; vấn đề xung đột dân tộc, tôn giáo; bạo loạn, ly khai trong nước; khủng hoảng kinh tế, tài chính tiền tệ; chủ nghĩa khủng bố, tin tặc; phổ biến vũ khí giết người hàng loạt; thiên tai, dịch bệnh, nghèo đói; buôn lậu ma túy, tội phạm xuyên quốc gia... Đặc trưng nổi bật của ANPTT là mang tính chất bạo lực hoặc phi bạo lực; có tính xuyên quốc gia, có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đối với các quốc gia, khu vực và toàn cầu; trực tiếp uy hiếp đối với ANQG, đến sinh mệnh, đời sống xã hội của công dân các nước và nhân loại; có tác động ảnh hưởng lẫn nhau; tích tụ tiềm tàng, sự lan tỏa và tính bùng phát mạnh. Như vậy, ANPTT là một nhận thức mới của nhân loại đối với an ninh và sự mở rộng khái niệm ANQG; là vấn đề xuyên quốc gia do nhân tố phi chính trị, phi quân sự gây ra, trực tiếp ảnh hưởng, thậm chí uy hiếp đến sự phát triển, ổn định an ninh của nước mình, nước khác và toàn cầu. Cần thấy rằng, ANPTT là một loại quan niệm “an ninh mới” không đối lập và đứng ngoài an ninh truyền thống, mà có mối quan hệ mật thiết với nhau, trong những điều kiện nhất định có thể chuyển hóa lẫn nhau; trong đó, ANPTT chính là sự phát triển, mở rộng nội hàm và ngoại diên của an ninh truyền thống, biểu hiện ở ba điểm sau: Thứ nhất, ý thức an ninh và khái niệm an ninh từ lĩnh vực chính trị, quân sự dần mở rộng và xuất hiện những khái niệm an ninh mới như: an ninh tài chính tiền tệ, an ninh kinh tế, an ninh văn hóa-tư tưởng, an ninh khoa học kỹ thuật, an ninh thông tin, an ninh môi trường, an ninh tài nguyên, an ninh lương thực và an ninh y tế công cộng... Thứ hai, khái niệm an ninh và định hướng chính sách an ninh đã có thay đổi. Trước đây, chính sách an ninh tập trung đối phó với mối uy hiếp từ bên ngoài, nhưng hiện nay lại chú trọng quan tâm đến một số nhân tố trong nước gây bất ổn định trong quá trình tăng trưởng kinh tế, ổn định chính trị-xã hội, điều chỉnh và thay đổi hệ thống giá trị văn hóa và cả ứng phó với động loạn trong nước có thể xuất hiện dưới nhiều hình thức. Thứ ba, nhận thức và đối tượng quan tâm của an ninh cũng được mở rộng, không chỉ phạm vi quốc gia, mà còn đối với khu vực và toàn nhân loại.

Ba là, phát huy sức mạnh tổng hợp của đất nước để bảo vệ ANQG trong điều kiện mới. Trên cơ sở những nhận thức mới về ANPTT, an ninh truyền thống  cùng sự tác động của nó đối với ANQG trong bối cảnh toàn cầu hóa và HNKTQT chúng ta cần phải chủ động xây dựng hệ thống giải pháp đồng bộ, sát hợp để ứng phó với uy hiếp và thách thức mà an ninh truyền thống và ANPTT cấu thành, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc nói chung, nhiệm vụ bảo vệ ANQG nói riêng. Đồng thời, trong quá trình hội nhập, hợp tác quốc tế cần phát huy năng lực nội sinh của đất nước là chủ yếu, kết hợp với tranh thủ tối đa các nguồn ngoại lực và sức mạnh thời đại; đẩy mạnh phát triển kinh tế-xã hội gắn với củng cố, tăng cường quốc phòng-an ninh, bảo đảm giữ vững sự ổn định từ bên trong, không để các thế lực nước ngoài tạo cớ can thiệp, qua đó tăng cường sức mạnh tổng hợp của đất nước, làm thất bại âm mưu, thủ đoạn “Diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch, giữ vững sự ổn định để phát triển bền vững. Bên cạnh đó, trên lĩnh vực đối ngoại, cần vận dụng sáng tạo đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa dạng hóa, đa phương hóa của Đảng, tạo dựng sự phụ thuộc lẫn nhau, đan xen lợi ích giữa nước ta và các nước mà chúng ta có quan hệ.

Ngày nay, vấn đề an ninh của một nước không tách rời vấn đề cùng tham gia và cùng hợp tác giữa các nước để giải quyết những vấn đề chung của các nước, khu vực và toàn cầu; do đó,  an ninh của quốc gia này sẽ có liên quan chặt chẽ đến an ninh của quốc gia khác, tác động ảnh hưởng lẫn nhau. Đây là vấn đề mới, rất quan trọng, cần phải khai thác để giảm tối đa những tác động tiêu cực của thị trường toàn cầu đối với ANQG và lợi ích dân tộc.

Thiếu tướng, TS. TRƯƠNG NHƯ VƯƠNG

Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học Công an, Bộ Công an

__________

1- ĐCSVN-Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH, Nxb ST, H. 1991, tr. 16.

2- Sđd, tr. 17.